TÔNG ĐỒ SỐNG ĐẠO

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 17. NUÔI DẠY CON CÁI

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

124. Cha mẹ phải dạy dỗ con cái như thế nào?

“Quyền và bổn phận giáo dục con cái là bổn phận hàng đầu và bất khả nhượng của cha mẹ”. ^{^[1]} “Nhiệm vụ của cha mẹ trong việc giáo dục hết sức quan trọng đến nỗi, nếu thiếu, chắc chắn là không gì thay thế được”. ^{^[2]} Nhưng giáo dục con cái còn là một nghệ thuật mà không phải cha mẹ nào cũng biết, vì giáo dục là phải làm sao cho con cái tự nguyện bước vào con đường tốt lành mà cha mẹ chỉ vẽ cho, chứ không phải là bắt ép bằng roi đòn, hình phạt...

Muốn được thế, cha mẹ cần phải:

a. Thăng tiến chính bản thân mình: “Lời nói hay bay, gương bày lôi cuốn”. Không có bài giảng nào sống động và thu hút con cái cho bằng đời sống đức tin, và sự thực hành các nhân đức nơi cha mẹ; và cũng không có bài giảng nào phản tác dụng cho bằng bài giảng của người không giữ điều mình dạy. “Cha mẹ có trách nhiệm quan trọng là phải nêu gương tốt cho con cái. Khi biết nhìn nhận những thiếu sót của mình trước mặt con cái, cha mẹ có uy tín hơn để hướng dẫn và sửa dạy con cái”. ^{^[3]}

b. Tạo được bầu khí gia đình lành mạnh, cởi mở, tôn trọng, phục vụ nhau, và biết nhịn nhục, tha thứ cho nhau.

- Lành mạnh: Cha mẹ phải gìn giữ gia đình khỏi các gương xấu, sản phẩm văn hóa xấu, và dịp tội.

- Cởi mở: Mọi người trong gia đình sống chân tình, thẳng thắn với nhau, không giấu giếm nhau; giữa vợ chồng có sự nhất trí trong chương trình sống của gia đình, trong cách thức giáo dục con cái.

- Tôn trọng nhau và có tinh thần phục vụ: Đây là nguyên lý của đời sống hạnh phúc trong gia đình, vì không thể có một gia đình êm ấm mà trong đó ai cũng chỉ nghĩ đến mình.

- Sau hết, “mọi người và mỗi người phải biết quảng đại và luôn sẵn sàng tha thứ cho nhau khi gặp những xúc phạm, gây gỗ, bất công và bỏ rơi”. ^{^[4]}

Sự nhịn nhục, tha thứ lẫn nhau là thứ dầu bôi trơn vạn năng, mà không có nó cuộc sống gia đình đôi lúc sẽ trở thành hết sức nặng nề và khó chịu.

c. Biết sửa lỗi con cái: Yêu thương không có nghĩa là cho con cái được sống tùy thích; và tha thứ cũng không phải là nhắm mắt làm ngơ trước lỗi lầm. Cha mẹ có lỗi nặng nếu không biết sửa lỗi con cái.

“Yêu cho roi cho vọt, ai sửa dạy con mình sẽ thấy điều ích lợi” (Hc 30,1-2). Việc sửa dạy con cái là cần thiết, nhất là khi chúng còn trẻ; vì nếu không, những thói xấu cũng sẽ lớn lên cùng với tuổi tác, và việc sửa lỗi sẽ khó khăn hơn bội phần, đôi khi như không thể sửa được nữa.

Muốn sửa sai phải thận trọng và tùy theo hoàn cảnh cũng như bản chất của lỗi lầm. Đôi khi dịu dàng, đôi khi cứng rắn, nhưng không bao giờ sửa sai với sự nóng nẩy và thô bạo. Cũng phải loại trừ thái độ bênh con bất kể đúng sai, dù là với thầy cô hay với xóm giềng. Thái độ bênh con đó sẽ tạo nên những đứa con không ai bảo được, kể cả cha mẹ nó.

[1] Tông huấn Familiaris Consortio, 36

[2] CĐ Vat. II, Tuyên ngôn Gravissimum educationis, 3

[3] GLCG, 2223

[4] GLCG, 2227

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 17. NUÔI DẠY CON CÁI

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

123. Cha mẹ phải nuôi dưỡng con cái ra sao?

Nuôi dưỡng trước hết là coi sóc và bảo vệ đời sống con cái ngay từ lúc thụ thai cho đến tuổi trưởng thành.

Ngay từ lúc thụ thai, người mẹ có bổn phận giữ gìn sức khỏe của mình, ăn uống những chất bổ dưỡng, tránh những sinh hoạt có ảnh hưởng đến sức khỏe của người con trong lòng, như làm việc quá sức, say sưa, nghiện ngập...

Phá thai là một tội ác ghê tởm không thể chấp nhận được nơi những bậc làm cha mẹ, dù với bất cứ lý do gì.

Khi đứa bé đã được sinh ra, cha mẹ có bổn phận coi sóc, đừng để xẩy ra tai nạn gì cho con vì sự bất cẩn hay vô ý của mình. Cha mẹ phải cẩn thận về việc ăn uống của con cái: cho chúng ăn những thức ăn lành mạnh, bổ dưỡng (cần lưu ý là không phải món mắc tiền nào cũng tốt, cũng như không phải món ăn tốt thì mắc tiền). Cha mẹ phải đáp ứng cho con những nhu cầu cần thiết để sống xứng với nhân phẩm, như áo quần, nhà cửa, văn hóa. Cha mẹ mắc tội nặng nếu để con phải thiếu thốn do sự lười biếng, phung phí, hay thói rượu chè, bài bạc của mình. Hai điều góp phần nhiều nhất trong việc tàn phá gia đình là tiêu xài phung phí và quản lý tiền bạc lơi lỏng.

Cha mẹ cũng mắc lỗi, nếu dùng tiền mua danh tiếng trong việc từ thiện mà để con phải túng thiếu. Việc bác ái cũng phải theo thứ tự: chúng ta nên làm việc bác ái, từ thiện, nhưng phải bắt đầu từ gia đình mình, từ con cái mình, vì “Ai không chăm lo đến thân thuộc và cách riêng đến nguời trong gia đình mình thì chối bỏ đức tin rồi và tồi tệ hơn người không tin” (1Tm 5,8).

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 17. NUÔI DẠY CON CÁI

ĐIỀU RĂN THỨ BỐN

122. Cha mẹ phải yêu thương con cái như thế nào?

Yêu thương là bổn phận đầu tiên, gồm tóm mọi bổn phận khác của cha mẹ đối với con cái. Cha mẹ phải yêu thương con cái là định luật tự nhiên được khắc sâu trong lòng mọi người, nhưng phải yêu thương như thế nào?

“Khi con cái còn nhỏ, sự tôn trọng và yêu thương của cha mẹ được biểu lộ trước hết qua việc chăm sóc và lưu tâm nhằm dạy dỗ con cái mình, để đáp ứng những nhu cầu vật chất và tinh thần của chúng. Khi chúng lớn lên, cũng vẫn sự tôn trọng và tận tụy đó thúc đẩy cha mẹ giáo dục con cái để chúng biết sử dụng lý trí và sự tự do của mình một cách đúng đắn”. ^{^[1]} Hai điểm cần chú ý nhiều hơn về tình yêu thương mà cha mẹ phải dành cho con cái, là

- Hãy đối xử công bằng với các con. Gia đình Giacob là một tấm gương đáng buồn về sự thù ghét, ghen tị, nẩy sinh giữa anh em một nhà, bởi cảnh con yêu con ghét, bởi sự ưu đãi dành riêng cho đứa con xinh xắn hơn, có tài hơn, v.v...

- Hãy sẵn lòng tha thứ cho con cái. Chúa Giêsu đã dùng hình ảnh người cha để diễn tả tình thương tha thứ của Thiên Chúa trong dụ ngôn người con hoang đàng. Đối với người Kitô hữu, không tha thứ cho người khác là một lỗi nặng, thì cha mẹ không sẵn lòng tha thứ cho con cái sẽ như thế nào?

[1] GLCG, 2229

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 17. NUÔI DẠY CON CÁI

ĐIỀU RĂN THỨ IV

121. Cha mẹ có bổn phận gì đối với con cái?

“Cha mẹ phải xem con cái mình như những người con của Thiên Chúa”. ^{^[1]} Bởi đó mà bổn phận của cha mẹ đối với con cái không chỉ là một hành vi theo tình cảm hay bản năng tự nhiên, mà còn là một trách nhiệm đối với Thiên Chúa, để cố gắng chu toàn trách nhiệm Chúa đã trao là yêu thương, nuôi dưỡng, dạy dỗ, và làm gương sáng cho con cái.

[1] GLCG, 2222

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 16. THẢO KÍNH CHA MẸ

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

120. Ích lợi của sự thảo hiếu với cha mẹ là gì?

Người con biết kính mến, vâng lời, và giúp đỡ cha mẹ sẽ làm đẹp lòng Chúa và mua lấy cho mình những phước lành của Thiên Chúa, như lời Ngài đã phán: “Hãy kính trọng cha mẹ ngươi, ngõ hầu ngày đời ngươi được kéo dài trên thửa đất Yavê Thiên Chúa của ngươi sắp ban cho ngươi” (Xh 20,12), “Ai tôn kính cha mẹ mình sẽ được hưởng niềm vui nơi con cái của bản thân mình, và trong ngày nó cầu, nó sẽ được nhận lời” (Hc 3,2-6).

Hơn nữa, sự tôn kính cha mẹ là nguồn mạch cho sự hòa hợp, an vui, trong gia đình; vì làm sao có thể có bất hòa nghiêm trọng giữa những người con thảo hiếu của cùng một cha mẹ? “Triều thiên của người già là đàn con cháu, vinh dự của con cái chính là người cha” (Cn 17,6).

Trái lại, những kẻ bất hiếu sẽ lãnh lấy hoa trái cay đắng mà chính tay nó đã gieo hạt, vì “kẻ rủa cha rủa mẹ, sẽ thấy đèn mình tắt lụi giữa tối tăm” (Cn 20,20).

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 16. THẢO KÍNH CHA MẸ

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

119. Con cái phải giúp đỡ cha mẹ như thế nào?

Con cái có trách nhiệm giúp đỡ cha mẹ trong những nhu cầu của thân xác và linh hồn, nhất là trong những lúc nghèo khó, ốm đau, già yếu...

Về phần xác, người con hiếu thảo phải tuỳ khả năng của mình mà lo liệu cơm nước, thuốc men, cho cha mẹ trong lúc tuổi già sức yếu;

Về phần hồn, con cái phải thăm viếng, an ủi khi cha mẹ già yếu, đau bệnh; nếu cha mẹ khô khan việc đạo, phải cầu nguyện và khuyên can cha mẹ với lòng tôn kính.

Khi cha mẹ đau nặng thì con cái phải lo giúp cho các ngài được lãnh nhận các bí tích cần thiết, khi qua đời thì lo chôn cất, cầu nguyện, xin lễ cho các ngài, và có bổn phận thực hiện những gì cha mẹ đã di chúc lại.

“Như người lộng ngôn, kẻ bỏ bê cha, kẻ khinh rẻ mẹ, chọc giận Đấng tạo thành ra nó” (Hc 3,16).

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 16. THẢO KÍNH CHA MẸ

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

118. Ta phải vâng lời cha mẹ như thế nào?

“Kẻ làm con hãy vâng lời cha mẹ trong mọi sự, vì đó là điều đẹp lòng Chúa” (Cl 3,20).

“Bao lâu còn chung sống với cha mẹ, con cái phải tuân giữ mọi điều cha mẹ dạy liên quan đến lợi ích bản thân hoặc của gia đình”, ^{^[1]} nhất là khi còn ở dưới tuổi thành niên.

“Khi trưởng thành, con cái vẫn phải tôn kính cha mẹ, phải biết đón trước điều cha mẹ mong muốn, sẵn sàng hỏi ý kiến và đón nhận những lời khuyên bảo chính đáng của cha mẹ. Không còn vâng lời đối với cha mẹ như khi còn sống chung với cha mẹ nữa, nhưng lòng tôn kính thì không như thế, mà phải tồn tại mãi mãi”. ^{^[2]}

Đối với người giám hộ, chúng ta cũng phải vâng lời như là đối với cha mẹ vậy: “Con cái cũng phải theo những lời dạy bảo hữu lý của những người giáo dục chúng, và của những người cha mẹ đã giao phó chúng cho họ chăm sóc. Nhưng nếu người con theo lương tâm, thấy vâng theo một lệnh truyền nào đó là làm điều xấu về mặt luân lý, thì không được vâng lời”. ^{^[3]}

[1] GLCG 2217

[2] GLCG 2217

[3] GLCG 2217

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 16. THẢO KÍNH CHA MẸ

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

116. Con cái có những bổn phận nào đối với cha mẹ?

Con cái phải thảo kính cha mẹ, nghĩa là phải kính mến, vâng lời, và giúp đỡ cha mẹ, khi còn sống cũng như khi đã qua đời.

117. Ta phải kính mến cha mẹ như thế nào?

Sự kính mến cha mẹ trước hết là ở trong lòng: Chúng ta phải quí mến cha mẹ trên hết mọi sự ở đời. Dù cha mẹ có già yếu, nghèo hèn, tật nguyền, thô lỗ... kẻ làm con vẫn phải một niềm kính mến những người thay mặt Chúa, cũng là những đại ân nhân của mình.

“Con ơi, hãy săn sóc cha con, khi người đến tuổi già, bao lâu người còn sống, chớ làm người buồn tủi. Người có lú lẫn, con cũng phải cảm thông, chớ cậy mình sung túc mà khinh dể người” (Hc 3,12-13).

Lòng kính mến đó lại phải được tỏ ra bên ngoài qua những lời nói lễ độ, hành vi nhũn nhặn thảo kính. Tránh xa lời nói, hành vi tỏ ra bất kính với cha mẹ, như ăn nói thô lỗ, ngạo mạn với cha mẹ, khinh miệt lời dạy bảo của cha mẹ, không dám nhìn nhận cha mẹ vì cha mẹ nghèo hèn, chế nhạo các khuyết điểm của cha mẹ, chửi mắng, nguyền rủa, đánh đập cha mẹ, bỏ nhà ra đi làm ô danh gia đình, hay cầu cho cha mẹ chết sớm để hưởng gia tài…

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 16. THẢO KÍNH CHA MẸ

(ĐIỀU RĂN THỨ IV)

115. Tại sao con cái phải thảo kính cha mẹ?

Con cái phải thảo kính cha mẹ, vì:

a. Cha mẹ là người thay quyền Chúa mà nuôi nấng, dưỡng dục ta. “Lòng tôn kính của con cái, còn nhỏ hay đã trưởng thành, đối với cha và mẹ mình được nuôi dưỡng bằng tình cảm tự nhiên xuất phát từ mối dây kết hợp họ.

"Lòng tôn kính đó được đòi buộc bởi một điều răn của Thiên Chúa” ^{^[1]} vì những gì cha mẹ làm để nuôi dưỡng, dậy dỗ con cái là làm công việc Thiên Chúa; ngược lại, những gì con cái cư xử với cha mẹ mình cũng có thể xem là cư xử với Thiên Chúa: Trong Cựu Ước, chữ trọng kính (Kabbod) được dùng chung cho Thiên Chúa, đền thờ, sách thánh và cha mẹ; con cái phạm tội bất hiếu với cha mẹ cũng phải chịu cùng một hình phạt với tội nguyền rủa Thiên Chúa:

“Bởi chưng người nào, bất cứ ai, mà rủa cha mẹ mình, tất phải chết” (Lv 20,9),

“Bất cứ ai, nguyền rủa Thiên Chúa của nó. . . , tất phải chết” (Lv 24,15-16).

b. Sau Thiên Chúa, cha mẹ là những đại ân nhân của con cái: “Lòng tôn kính cha mẹ dựa trên sự biết ơn đối với những người, bằng việc trao ban sự sống, bằng tình yêu và công lao của mình, đã sinh ra các con cái mình, giúp chúng có khả năng lớn lên, về sự khôn ngoan và ân sủng”. ^{^[2]}

Tục ngữ có câu: “Có nuôi con mới biết lòng cha mẹ” để diễn tả những nỗi vất vả, cực khổ, thức khuya dậy sớm của cha mẹ để chăm sóc cho con cái được miếng ăn ngon, được giấc ngủ yên, được học hành, được vui chơi... Tình thương yêu của cha mẹ dành cho con cái thật vô cùng lớn lao, đúng như câu ca dao: “Công cha như núi Thái sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.

Con cái phải kính mến cha mẹ bao nhiêu cho đủ được?

“Hãy hết lòng tôn kính cha con, và đừng quên ơn mẹ đã mang nặng đẻ đau. Hãy luôn nhớ công ơn dưỡng dục sinh thành, công ơn ấy con lấy chi đáp đền cho cân xứng” (Hc 7, 27-28).

[1] GLCG 2214

[2] GLCG 2215

HOME

GIÁO LÝ CÔNG GIÁO - 10 ĐIỀU RĂN

Bài 16. THẢO KÍNH CHA MẸ

(ĐIỀU RĂN THỨ III)

114. Điều răn thứ tư được lập ra với mục đích gì?

Điều răn này nhằm bảo vệ thể chế các cộng đoàn trong xã hội, như gia đình, làng xóm, công xưởng, nhà nước. . . “Điều răn này được trình bày dưới hình thức tích cực, ấn định những bổn phận phải chu toàn, và chuẩn bị cho những điều răn tiếp theo, đòi buộc con người phải tôn trọng sự sống, hôn nhân, của cải trần thế và lời nói. Đấy là một trong những nền tảng của học thuyết xã hội của Hội Thánh”. ^{^[1]}

Vì thế, việc tuân giữ điều răn này sẽ đem lại lợi ích lớn lao cho mọi người đang sống trong “một xã hội”, vì nó gìn giữ, kiện cường, và làm nẩy sinh hoa trái là sự an hòa, thịnh vượng ở đời này; cũng như phần thưởng cho cuộc sống thiêng liêng đời sau: “Hãy tôn kính cha mẹ ngươi để ngươi được sống lâu trên phần đất mà Chúa, Thiên Chúa của ngươi, ban cho ngươi” (Đnl 5,16). Trái lại những ai không tuân thủ giới luật này, và cả cái xã hội mà họ sống trong đó, sẽ chịu thiệt hại lớn lao về nhiều phương diện.

[1] GLCG 2198