Bài 12. TÔN KÍNH ĐỨC MẸ VÀ CÁC THÁNH
ĐIỀU RĂN THỨ NHẤT
Không, thờ phượng là hành vi dành cho Thiên Chúa, qua đó, ta thừa nhận và tôn xưng Chúa là Đấng Tối Cao và là chủ tể mọi loài; còn với Đức Mẹ và các thánh, chúng ta dâng lên các Ngài lòng tôn kính, qua đó, chúng ta tôn xưng các Ngài là bạn thiết của Thiên Chúa.
Lòng tôn kính đó làm cho chúng ta được khích lệ bởi gương sáng của các Ngài và được nâng đỡ bởi lời bầu cử của các Ngài mà kiên vững sống đạo. [1]
Giáo Hội đã dùng ba hạn từ diễn tả sự khác nhau đó:
- Thờ phượng, hay tôn thờ, là sự kính trọng tuyệt đối và trọn vẹn mà chúng ta dâng lên Chúa, và chỉ một mình Chúa mà thôi.
- Biệt kính, là sự tôn kính đặc biệt dành cho Đức Mẹ Maria, người hết sức đẹp lòng Chúa.
- Tôn kính, là sự kính trọng dành cho các thánh như là những người bạn thiết của Chúa.
Bởi đó, khi cầu nguyện với Chúa, chúng ta nói: “Xin Chúa thương xót chúng con, xin Chúa ban cho chúng con...”, còn khi cầu nguyện với Đức Mẹ và các thánh, chúng ta nói: “Cầu cho chúng con”.
Đúng thế, các thánh không thể tự mình ban ơn cho ta, mà chỉ làm gương sáng và bầu cử cùng Chúa cho ta mà thôi.
Do đó, việc tôn kính các thánh chẳng những khác xa với sự tôn thờ ngẫu tượng (coi tạo vật như Chúa), mà còn là điều đẹp lòng Chúa và sinh ích cho ta.
86. Tại sao việc tôn kính các thánh lại làm đẹp lòng Chúa và hữu ích cho ta?
a. Tôn kính các thánh là điều đẹp lòng Chúa, vì:
- Các thánh là những con người có đời sống đẹp lòng Chúa, và hiện nay đang sống kết hiệp mật thiết với Chúa trong vinh quang và hạnh phúc của Ngài. Không thể làm vui lòng Chúa nếu chúng ta không quí trọng những người được Ngài yêu mến.
- Chúng ta không tôn kính các thánh vì các ngài, mà là vì Thiên Chúa; tôn kính các thánh là gián tiếp xưng tụng Chúa là Đấng Thánh và là nguồn mạch mọi sự tốt lành.
b. Tôn kính các thánh là điều hữu ích cho ta, vì:
- Việc tôn kính các thánh có thể thúc đẩy, phấn khích ta sống thánh thiện. Thánh Augustin đã tự nhủ: “Tôi không thể làm được điều các thánh đã làm sao?”
- Các ngài được Thiên Chúa yêu thương và tín nhiệm rất nhiều, các ngài lại yêu thương chúng ta và là những người cầu bầu rất đắc lực cho chúng ta trước nhan Chúa.
87. Tại sao chúng ta lại tôn kính Đức Mẹ cách đặc biệt?
Đức Mẹ rất xứng đáng được sự tôn kính đặc biệt, vì:
- Đức Mẹ là Mẹ Thiên Chúa: Mẹ đã sinh thành và dưỡng dục Ngôi Lời nhập thể.
- Đức Mẹ là Mẹ chúng ta: Từ khi nhận chúng ta làm con trên đồi Canvê, Đức Mẹ luôn luôn yêu thương và chăm sóc tất cả chúng ta một cách đặc biệt, mọi người cũng như từng người, đến nỗi thánh Bênađô đã tuyên xưng: “xưa nay chưa từng nghe có người nào chạy đến cùng Đức Mẹ, xin bầu chữa cứu giúp, mà Đức Mẹ từ bỏ, chẳng nhận lời”.
- Lời cầu bầu của Đức Mẹ rất có hiệu lực: Các thánh gọi Đức Mẹ là toàn năng bởi lời cầu nguyện, vì lời cầu nguyện của Đức Mẹ đẹp lòng Chúa đến nỗi Ngài không thể chối từ.
88. Chúng ta tỏ lòng tôn kính các thánh như thế nào?
Chúng ta có thể tỏ lòng tôn kính các thánh, đặc biệt là thánh quan thầy, khi:
- Cầu xin các ngài trợ giúp và cầu bầu cho ta.
- Noi gương các ngài tuân giữ các điều răn, tập luyện các nhân đức.
- Tôn kính thánh tích. Thánh tích là những di vật của các thánh để lại, như xương cốt, y phục, vật dụng, đặc biệt là những vật nói lên đời sống thánh thiện của các ngài như gông cùm của các thánh tử đạo v.v...; miễn là các thánh tích đó phải đúng thật và được giáo quyền công nhận, và không được gán cho các thánh tích đó một quyền lực nào, dù là Chúa cũng dùng các thánh tích đó mà làm phép lạ.
89. Có được tôn kính ảnh tượng thánh không?
Luật Cựu Ước cấm dân Do thái dùng bất cứ tượng ảnh nào do con người làm ra để tượng trưng Thiên Chúa: “Ngươi đừng làm một hình ảnh nào, điêu khắc, tượng trưng cho bất cứ vật gì” (Đnl 4,15-16) để nói lên rằng Thiên Chúa là Đấng siêu việt tuyệt đối, không thể diễn tả được, và để tránh nguy cơ tôn thờ Thiên Chúa theo cách thức ngoại giáo.
Nhưng căn cứ vào mầu nhiệm Ngôi Lời nhập thể: Chúa đã dùng một thân xác hữu hình để mạc khải một cách trọn vẹn về Đấng vô hình, công đồng Nicêa II (năm 787) đã biện minh và công nhận việc tôn kính ảnh tượng là một việc tốt lành, nên làm.
Tôn kính ảnh tượng thánh là tôn kính vị mang hình ảnh đó, chứ không phải tôn kính miếng gỗ, cục đá. Vì thế "việc sùng kính của Kitô giáo đối với các ảnh tượng, không nghịch lại điều răn thứ nhất cấm thờ ngẫu tượng... Đối với các ảnh tượng thánh, chúng ta chỉ tôn kính (veneratio) chứ không tôn thờ (adoratio) là việc chỉ dành cho một mình Thiên Chúa" [2]
Tuy nhiên cũng cần lưu ý một điểm trong thói quen đạo đức của các giáo hữu, là "chỉ được phép tôn kính công khai những Tôi Tớ của Thiên Chúa đã được giáo quyền liệt kê vào sổ bộ chân phước hay hiển thánh". [3]
90. Sự tôn kính ảnh tượng thánh có ích lợi gì cho ta?
Sự tôn kính ảnh tượng Chúa và các thánh:
- Giúp ta nhớ đến Chúa Kitô và các thánh, cũng như đến sự thánh thiện và nhân đức của Chúa và các thánh được miêu tả qua các hình ảnh dễ hiểu, dễ nhớ.
- Giúp ta dễ cầu nguyên hơn, vì tâm hồn chúng ta cần được đánh động bởi các giác quan. Thánh Têrêxa nhìn ngắm không mệt mỏi ảnh Chúa Giêsu, thánh Charles bị thu hút hàng giờ vào việc chiêm ngắm sự đau khổ của Chúa trong một nhà nguyện nhỏ có bức tranh vẽ hình Chúa hấp hối trong vườn Cây Dầu ...