MẠN ĐÀM, TRÒ CHUYỆN
Có mấy điều nên theo, vài điều nên tránh để cuộc
trao đổi được hào hứng, thân tình.
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức
Mạn đàm, thảo
luận là cơ hội ngồi lại với nhau để chia sẻ tâm tư hiểu biết hoặc phân tích bằng
lý lẽ làm sáng tỏ một vấn đề.
Có mấy điều nên
theo, vài điều nên tránh để cuộc trao đổi được hào hứng, thân tình:
1- Chẳng nên độc
chiếm diễn đàn
Các cụ ta thường nói rằng:
“Rượu
nhạt uống lắm cũng say
Người
khôn, nói lắm dẫu hay cũng nhàm.”
Thực vậy, dù có
là nhà hùng biện, nói hay nói hấp dẫn với nhiều chuyện để kể, nhưng một mình
phát ngôn từ đầu tới cuối thì e cũng “mục hạ vô nhân.”
Vả lại, người
khác chắc cũng có những điều muốn kể, vì mỗi người có bổn phận đóng góp phần
mình. Đâu có ai muốn bị cho là chỉ “ngậm hột thị”, thụ động, im lặng ngồi nghe.
Ví dù như mình
có là chủ nhà, trong cuộc nói lại càng nói vừa đủ đưa đà gợi ý cho cuộc trao đổi,
để nhiều người góp ý, hơn là “đường ta, ta cứ đi”, thao thao bất tuyệt.
2- Tập trung vào nội
dung câu chuyện
Khi trà dư tửu
hậu thì tiện đâu nói đó. Nhưng không phải vì vậy mà cà kê dê ngỗng, lang bang
chuyện này chòng chéo chuyện kia.
Đề tài phải hữu
ích cho mọi người chứ không nên dài dòng văn tự về chuyện mình thấy hứng thú.
Cũng nên lưu ý
rằng, chuyện chỉ hấp dẫn khi được trình bầy lần đầu. Chứ cùng một nội dung, nhắc
đi nhắc lại thì liệu có nhạt như nước ốc ao bèo, “biết rồi, khổ lắm, nói mãi”
hay không.
3- Chẳng nên nói
chuyện cá nhân người khác
“Đèn nhà ai nấy sáng” là câu nhắc nhở của cổ nhân.
Mỗi gia đình có
mỗi hoàn cảnh. Dù có giận vợ ghét chồng, buồn chuyện con cái đến mấy, cũng chẳng
nên “vạch áo cho người xem lưng”, với
chuyên riêng tư của mình.
Và cũng chẳng
nên mang chuyện “đồn đại” về người khác ra mà “gossip”, làm quà cho buổi gặp gỡ.
Thiếu gì chuyện
để nói để bàn. Chuyện thời tiết nắng mưa, chuyện trên trời dưới đất biết bao
nhiêu vấn đề liên quan tới đời sống cộng đồng, thế giới mà không ai nắm hết.
Cho nên, ai cũng chờ đợi được kế, được nghe để rộng tầm kiến thức.
4- Đừng phủ nhận,
quyết đoán
“Trăm người mười ý.”
Và thường thường
khi phát biểu thì đa số cũng chủ quan, cho là lời vàng ngọc/phát ngôn của mình
chính xác, đáng nói, đáng nghe. Cũng tốt đi, nếu ý kiến đó được nhiều người tán
thưởng.
Nhưng chẳng nên
“thẳng thừng” bác bỏ ý kiến người khác là sai, phải thế này thế kia mới đúng. Một
phát ngôn như vậy chẳng khác chi “kê tủ đứng” vào miệng nhau, khiến cho cuộc
trao đổi đột nhiên căng thẳng, ngưng lại.
Cuộc nói vui
hơn khi nhiều trao đổi nhẹ nhàng với rất ít đốp chát. Như Socrate đề nghị là
thay vì “Tôi nghĩ” thì hãy “Quý vị, anh chị nghĩ sao?”
5- Đừng ngang xương
ngắt lời
Lâu lâu đưa ra
lời tán thưởng ngắn gọn có lẽ hợp lý hơn là khi người ta đang hào hứng mà mình “thọc gậy bánh xe” với ý kiến của mình.
Hoặc cũng có
người không kiên nhẫn đợi người khác kết thúc. Họ đột nhiên xen vào, đưa ra vài
nhận xét.
Đây là điều cần
tránh vì sẽ làm người khác cụt hứng, bực mình và cũng chứng tỏ mình là người
hơi nghèo “văn hóa”, phá đám, làm cuộc nói trật đường rầy, trì trệ.
6- Đừng đột nhiên đổi
đề tài
Mọi người đang
say mê đưa ra những nhận xét, bình phẩm về thời trang, sắc đẹp mà đột nhiên có
người chuyển sang vấn đề kinh tế, tài chánh thì liệu có bị cho là lạc đề không
nhỉ? Chẳng khác chi dòng nước đang êm đềm chẩy mà ai đó thò tay khuấy động…
7- Đừng nặng lời chỉ
trích
Cổ nhân thường
nhắc nhở rằng:
“Lời nói chẳng mất tiền mua
Liệu lời ăn nói cho vừa lòng nhau”
Vui gì đâu những
lời châm chọc không cần thiết, những nhận xét có tính cách ác ý, những nhạo
báng, coi thường.
Nếu không nói
được lời vừa lòng nhau thì thà im lặng mỉm cười còn đẹp hơn.
“Vừa lòng nhau” là vừa lòng người khác mà ta cũng được
bình an, không bị oán giận.
8- Nói rõ ràng, chậm
rãi
Kinh nghiệm cho
hay những lời nói rõ ràng, chậm rãi được nhiều người tán thưởng, theo dõi hơn
là lanh chanh, líu lưỡi. Người nghe sẽ dễ dàng thu nhập, “tiêu hóa” những hiểu
biết mới.
Trong khi nói
cũng nên dừng lại năm ba giây, theo dõi nét mặt người nghe, dò xét phản ứng thuận
nghịch để tiện bề du di nội dung câu chuyện cho thích hợp.
Lâu lâu lại
chêm vào một vài lời hài hước để không khí thêm vui nhộn là điều cũng nên làm.
9- Thích thú, theo
dõi câu chuyện
Theo dõi câu
chuyện không phải chỉ với tai nghe mà còn mắt nhìn, dáng điệu cơ thể.
Kinh nghiệm cho
hay, khi người đang nói mà người nghe lơ đãng, vẩn vơ nhìn trời, nhấp nhổm trên
ghế, tay gõ mặt bàn thì hoặc là đề tài lãng xẹt, hoặc người nghe có hẹn, đang
kiếm cơ hội rút lui.
Chẳng nên như vậy.
Vừa không lịch thiệp vừa làm người nói buồn lòng, mặc cảm “chắc là mình nói vô duyên, chẳng ai muốn nghe.”
Nếu thầy cần ra
đi, cứ lặng lẽ đứng lên, rời bước, để người nghe, người nói tiếp tục.
Cũng chẳng nên nhỏ
to riêng với người kế bên, vừa quấy rầy họ, vừa chia trí người khác.
Và:
-
Trong trò chuyện, nên dành một thời gian lớn để
nghe người khác
nói, trừ khi họ muốn mình nói nhiều hơn. Lợi điểm của nghe nhiều là làm vui
lòng người nói mà lại dấu được điểm yếu của mình đồng thời thu lượm thêm hiểu
biết.
-
“Biết thì thưa thốt, không biết dựa cột mà nghe” là chiến thuật
tốt nên áp dụng khi không hiểu rõ đề tài, chứ chẳng nên mạo hiểm “mao tôn cương.”
-
Chẳng nên cao giọng khuyên răn, thuyết giảng, trừ khi được yêu cầu. Lời khuyên nên được đưa ra như một gợi ý chứ không có tính cách “dạy đời”, áp đặt.
Coi vậy mà nói
với nhau cũng là cả một nghệ thuật, phải không thưa liệt quý vị đồng hương?
Bác sĩ Nguyễn Ý
Đức