THÀNH KIẾN
Thành kiến là dựa vào những tiêu chuẩn
và định hướng có sẵn của mình để đưa ra một phán quyết cho người
khác… [Đó là] đường đưa đến ngu muội, thiệt thòi, hủy diệt.
Thanh Thanh
Paul
Louis Courier, văn hào Pháp kể: Một hôm anh ta đi chơi cùng người em họ, lạc
vào một khu rừng rậm và xin ngủ nhờ một căn nhà lụp xụp của những người làm nghề
đốt than. Thấy trên tường treo nhiếu võ khí như gươm, giáo, súng ống. Anh ta
nghi ngờ những người này thuộc hạng bất lương, mặc dù họ có vẻ hiền lành. Vì
nghi ngờ nên suốt đêm anh không dám ngủ. Đến gần sáng, anh ta nghe tiếng xì xào
bàn nhau ở nhà dưới.
Người
đàn ông hỏi: ”Có nên giết cả hai không?” Người
đàn bà trả lời: ”Giết cả chứ sao!”
Anh
ta lạnh cả người, phập phồng, lo sợ. Nhưng đến sáng thấy chủ nhà bưng hai con
gà quay lên đãi khách, lúc đó anh mới vỡ lẽ. (sưu tầm)
Khi ta nghi ngờ ai, thì nhất cử nhất động của
người đó đều khả nghi hết. Tất cả mọi câu nói, việc làm đều bị lôi kéo
liên hệ đến vấn đề ta đang nghi ngờ. Câu chuyện trên là một ví dụ.
Thánh kinh cũng thuật lại khá nhiều
hình ảnh của người Biệt phái, Kinh sư, Pharisêu có óc thành kiến về
Đức Giêsu, khi Ngài rao giảng và sống theo chân lý.
Có người nghĩ rằng những gì tôi nghe
sao không giống truyền thống,
như thế là không được.
Có người nghĩ rằng những gì tôi thấy
không giống như điều tôi học,
như thế là không đúng.
Có người nghĩ rằng những gì người
khác làm không giống tôi,
thì không phải là sự thật.
Có người nghĩ rằng những người xung
quanh sống khác tôi,
thì đó là điều vô lý.
Có người nghĩ rằng những gì tôi sống là đúng,
vậy tại sao mọi người không chịu nghe theo.
Có người nghĩ những gì mình học
được, đã trải qua, thực sự là tốt, vậy sao mọi người không bắt
chước, lại còn làm khác đi, làm sao đáng tin được.
Thành kiến là dựa vào những tiêu chuẩn và định hướng có sẵn
của mình để đưa ra một phán quyết cho người khác. Dĩ nhiên, điều
mình biết thì luôn đúng, là chuẩn mực.
Thành kiến được người yếu kém, thiếu suy nghĩ
bám vào làm sức mạnh để nương bóng, để ra oai, để phán xét người
khác, việc khác.
Thành kiến sẽ dễ đánh giá sự việc
và người khác theo chủ quan,
nên thường méo mó, sai lầm.
Thành kiến là người tự chặn mình với các tương quan
của nhân loại, của cuộc sống. Tự mình đứng trước lớp kiếng, không
phải là loại trong suốt có thể nhìn thấy bên ngoài, nhưng là loại
có lớp tráng bạc phía sau. Vì thế ta chỉ có thể thấy mình trong
gương, chứ không thể nhìn thấy gì sau lớp gương đó, dù nó là sự
thật, là đẹp, là chân lý.
Thành kiến là tách mình ra khỏi dòng suối tình yêu, hạnh phúc,
an bình và thư thái của cuộc sống.
Thành kiến làm cho con người trở nên cô lập với thế giới,
cách ly với cuộc sống, và tự vo tròn trong cái vỏ giả tạo do mình
tạo ra, khi dựa vào kiến thức, khôn ngoan và kinh nghiệm cá nhân.
Thành kiến làm cho con người trở nên cứng cỏi, máy móc,
héo úa, và tàn lụi dần.
Thành kiến làm cho người ta dễ dàng phủ nhận
nhiều thứ, nhiều việc tốt lành của người khác.
Thành kiến làm cho người ta trở nên nghèo túng và bất hạnh, vì họ chẳng hiểu được
thế nào là hương vị của cuộc đời, ngọt ngào của cuộc sống. Bởi
những thứ họ có được lại quá nhỏ, quá ít, so với túi khôn của nhân
loại, của thế giới.
Thành kiến làm cho người ta luôn phải
đối mặt với mọi thứ khác biệt và khác thường trong cuộc sống, cùng
với sự ghen tị, ghen tức, nghi ngờ, vì thế, làm cho đời họ trở nên u
tối, bệnh tật, lệch lạc, ngang bướng, cố chấp.
Thành kiến, đường đưa đến ngu muội,
thiệt thòi, hủy diệt.