Bài 1. PHẨM GIÁ CON NGƯỜI
1. Bởi đâu mà con người trổi vượt trên mọi loài thụ tạo?
Khác với mọi loài thụ tạo, chúng ta được dựng nên có hồn, có xác. Thân xác không phải là lý do làm chúng ta trổi vượt trên mọi thụ tạo vì chúng ta thua xa các loài về nhiều phương diện, như sức mạnh, giác quan, tuổi thọ, v.v...
“Ý nghĩa cao cả nhất của phẩm giá con người là con người được kêu gọi tới kết hợp với Thiên Chúa. Ngay từ lúc mới sinh ra, con người đã được mời gọi đối thoại với Thiên Chúa.” [1] Loài người được dựng nên theo hình ảnh Thiên Chúa, và “là thụ tạo duy nhất nơi trần gian mà Thiên Chúa đã muốn vì chính nó.” [2]
Đúng thế, cùng với thân xác, Chúa dựng nên cho chúng ta một linh hồn giống hình ảnh Chúa để chuẩn bị cho chúng ta làm con Chúa; nhờ đó mà được thông phần sự sống và hạnh phúc của Ngài.
Đó là phẩm giá trổi vượt của chúng ta giữa muôn loài.
2. Được tạo dựng “giống hình ảnh Chúa” nghĩa là gì?
Nghĩa là chúng ta có linh hồn thiêng liêng và bất tử. Nhờ bởi linh hồn mà chúng ta có trí khôn để hiểu biết trật tự và cùng đích của vạn vật, có ý chí tự do để tự quyết định hành động và cuộc đời của mình.
- Thiêng liêng: Linh hồn con người là tinh thần nên có tính thiêng liêng. Giác quan chúng ta không thấy được linh hồn, nhưng cũng như ta không thấy được Thiên Chúa mà vẫn biết được sự hiện hữu của Ngài dựa vào các việc Ngài làm, linh hồn cũng được biểu lộ ra ngoài qua hai khả năng của tinh thần là lý trí và ý chí:
* Chúa đã thiết lập một trật tự và mục đích sau cùng cho vạn vật và cho loài người. Với lý trí, chúng ta có thể biết được đâu là điều thiện phải làm, điều ác phải tránh, và những cách thế đưa vạn vật và chính mình đạt tới mục đích sau hết.
* Với ý chí tự do, con người có thể làm hay không làm một việc gì tùy theo chọn lựa sau cùng của chính mình, chứ không theo những đòi hỏi của bản năng tự nhiên như nơi loài vật.
- Bất tử: Linh hồn con người có tính đơn nhất nên không thể tan rã và bị tiêu hủy đi. “Khi chết, linh hồn và thân xác tách biệt nhau, thân xác con người hư hoại đi trong khi linh hồn của nó đến gặp Thiên Chúa.” [3]
Chúa Giêsu đã làm phép lạ cho Lazarô, cho con ông trưởng hội đường và con trai bà góa Naim sống lại. Ngài đưa linh hồn liên kết lại với thân xác, nhờ đó mà chúng ta nhận biết được là linh hồn bất tử.
Thiên Chúa là tinh thần thuần túy, thiêng liêng và bất tử; là Đấng toàn trí, hiểu biết mọi sự; và toàn năng, làm được mọi sự như ý mình muốn. Con người có linh hồn là tinh thần thiêng liêng và bất tử, cũng có sự hiểu biết và ý chí tự do, trong giới hạn của một thụ tạo. Vì thế chúng ta có thể tự hào rằng chúng ta được dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa.
3. Được kêu gọi làm con Thiên Chúa nghĩa là gì?
Thiên Chúa tạo dựng nên chúng ta nên giống hình ảnh Ngài vì muốn ban cho chúng ta hồng ân lớn lao là được thông phần sự sống và hạnh phúc của Ngài, như một người cha thông truyền cho con cái sự sống và sản nghiệp của mình.
Đó là sự sống siêu nhiên, là chính sự sống của Thiên Chúa thông ban cho ta, ngoài sự sống tự nhiên.
Ngay từ đầu, sự sống này đã được ban cho tổ tông loài người nhưng Ađam-Eva đã sa chước cám dỗ của ma quỉ mà đánh mất sự sống đó và hạnh phúc kèm theo.
Thế nhưng, “nhờ cuộc khổ nạn, Đức Kitô đã giải thoát chúng ta khỏi Satan và tội lỗi; nhờ đó, chúng ta đáng được hưởng đời sống mới trong Chúa Thánh Thần. Ân sủng của Người phục hồi những gì tội lỗi đã làm hư hỏng nơi chúng ta”. [4] Nhờ đó, chúng ta lại có thể gọi Thiên Chúa là Cha của mình và được hướng về vinh phúc thần linh.
“Ai tin vào Đức Kitô thì trở nên con cái Thiên Chúa. Ơn nghĩa tử này biến đổi con người bằng cách giúp họ sống theo gương Đức Kitô. Nhờ đó, họ có khả năng hành động đúng đắn và thực thi điều tốt … đạt tới đức ái hoàn hảo, tới sự thánh thiện … sẽ triển nở thành sự sống vĩnh cửu trong vinh quang Nước Trời.” [5]
4. Ta phải làm gì để hoàn thành hình ảnh Chúa nơi ta?
Phẩm giá con người “bắt nguồn từ việc con người được tạo dựng theo hình ảnh và giống như Thiên Chúa; phẩm giá này được hoàn thành trong ơn gọi hưởng vinh phúc thần linh. Trách nhiệm của con người là tự nguyện hướng tới sự hoàn thành đó.” [6]
Về căn bản, hình ảnh Thiên Chúa nơi loài người đã được phục hồi sau khi Chúa Kitô hoàn tất công trình cứu chuộc, nhưng chúng ta vẫn phải luôn cộng tác để gìn giữ và phát triển sự sống Thiên Chúa trong ta bằng cách giữ các giới răn và thực hành các nhân đức.
Các luật lệ, giới răn... được đặt ra không phải là để ràng buộc, nhưng để giúp chúng ta dễ dàng khắc phục những khuynh hướng về điều ác mà đạt tới sự toàn thiện.
Là con người có tự do, chúng ta có thể không tuân giữ các giới răn, nhưng ai muốn đến đích thì phải đi đúng đường. Ta không thể đến được sự toàn thiện của đời sống siêu nhiên và hạnh phúc vĩnh cửu nếu không đi theo các giới răn là những con đường chắc chắn nhất: “Nếu anh muốn được cứu độ hãy giữ các giới răn” (Mt 19,16)