TẬP NGHĨ TỐT, NÓI TỐT VÀ LÀM TỐT CHO NHAU
I - LỜI CHÚA:
Chúa Giêsu phán: “Anh
em đừng xét đoán để khỏi bị Thiên Chúa xét đoán. Vì anh em xét đoán thế nào,
thì anh em cũng sẽ bị Thiên Chúa xét đoán như vậy. Và anh em đong bằng đấu nào,
thì Thiên Chúa cũng sẽ đong cho anh em đấu ấy” (Mt 7,1-2).
II - CÂU CHUYỆN:
TÀO THÁO GIẾT NGƯỜI
Trong Tam
Quốc Chí có thuật lại câu chuyện Tào Tháo do xét đóan sai, đã gây hậu quả
nghiêm trọng là sát hại cả gia đình vị ân nhân đã cứu giúp mình trong lúc nguy
khốn như sau:
Một lần kia
sau khi hành thích viên tướng quốc Đổng Trác bất thành, Tào Tháo cùng một người
bạn thân đã chạy trốn ra khỏi thành đô trong tình trạng bị triều đình dán cáo
thị khắp nơi, ban thưởng 1000 lượng vàng cho ai bắt được Tào Tháo. Khi chạy đến
một khu rừng vắng thì trời đã tối, hai người bị đói lả kiệt sức. Bấy giờ Tào
Tháo liền tìm đến nhà một người thân quen tên Lã bá Xa ở gần đó để xin tá túc.
Ông này dù biết Tào Tháo đang bị quan quân truy đuổi, nhưng sẵn lòng đón hai
người vào nhà và còn sai gia nhân mổ heo làm tiệc đãi khách quý.
Trong khi
chủ nhà ngồi xe ra ngoài chợ mua rượu thì Tào Tháo và người bạn nằm nghỉ trong
phòng khách. Ông ta bỗng chột dạ khi nghe thấy tiếng mài dao, rồi tiếng gia
nhân hè nhau: “Trói nó lại." Rồi có tiếng hỏi: “Giết nhỏ hay lớn”, và
tiếng kia đáp: “Giết lớn." Tào Tháo tưởng gia chủ đang sai gia nhân đến
giết mình để báo quan lãnh thưởng, ông ta liền rút gươm và ra ngoài giết hết
mọi người trong nhà. Sau khi đã chém giết, Tào Tháo đi xuống nhà bếp kiểm tra
tìm kẻ sống sót, thì nhìn thấy một con heo lớn đang bị trói, bên cạnh là con dao
đã được mài sắc, thì mới biết mình lầm: Thì ra, gia nhân trong nhà đang hè nhau
bắt con heo lớn giết thịt để thết đãi mình. Nhưng do tính đa nghi xét đoán sai
nên đã vội ra tay giết oan cho cả nhà vị ân nhân của mình. Rồi hai người liền
vội vã bỏ đi trước khi chủ nhà về tới. Dọc đường gặp chủ nhân đang từ chợ mang
vò rượu về, Tào Tháo liền giết luôn vị ân nhân để trừ hậu hoạn.
Chính do
thói suy nghĩ hồ đồ dẫn đến xét đoán sai nên Tào Tháo đã phạm phải tội ác vô
cùng nghiêm trọng không thể sửa chữa được, là ra tay giết hại cả gia đình vị ân
nhân giúp đỡ mình.
III - SUY NIỆM:
Một trong
những thói xấu mà chúng ta cần phải cấp thời sửa đổi là thói hay xét đoán ý
trái cho người khác. Vậy thế nào là xét đóan? Người ta có thường xét đóan đúng
không? Tại sao? Ta cần làm gì để tránh xét đóan oan sai cho kẻ khác?
1) Thế nào là xét đóan? “Xét” là
cứu xét bao gồm mấy việc: quan sát sự kiện, tìm hiểu nguyên nhân và kết luận
đúng sai. “Đoán” là phỏng đoán và thiếu chính xác. Vậy xét đoán là những kết
luận được rút từ sự phỏng đóan chứ không dựa trên các sự kiện khách quan, rồi
kết án theo cảm tính “yêu nên tốt ghét nên xấu”, nên thường dẫn đến kết luận
oan sai và hành động cho người khác.
2) Phân biệt hai cách xét đóan đúng và sai:
- Xét đóan đúng: Thực ra xét đoán nói chung là
một việc tốt, là biểu hiện trí thông minh của một người. Một nhà lãnh đạo cần
phải có khả năng phán đóan chính xác khi biết nhìn xa trông rộng, để thấy được
hậu quả sẽ xảy ra và tìm cách khắc phục, hầu công việc ngày một ổn định. Hơn
nũa phán đóan tốt còn cần để duy trì an ninh trật tự xã hội. Chẳng hạn khi một
vụ án cướp của giết người xảy ra, công an hình sự được điều đến phá án. Điều
tra viên trước hết phải cách ly hiện trường để thu thập dấu vết kẻ thủ ác để
lại, rồi tiếp tục phỏng vấn thêm các đối tượng liên quan để tìm thêm chứng cớ.
Tiếp đến sẽ dùng phương pháp nghiệp vụ loại dần các nghi can để xác định kẻ thủ
ác là ai. Để phán đóan chính xác, điều tra viên phải dựa trên bằng chứng khách
quan, rồi còn phải có trình độ nghiệp vụ cao mới hy vọng sớm phá án được.
- Xét đóan sai: Tuy nhiên trong thực tế đời
thường, chúng ta lại hay xét đoán theo cảm tính chủ quan của mình, hoặc dựa
trên thành kiến có sẵn về người khác để kết án họ hơn là dựa trên các bằng
chứng khách quan. Kết quả là chúng ta thường xét đóan sai đến 70-80 phần trăm
sự việc. Ngay những điều nhìn thấy tận mắt mà nhiều người vẫn xét đóan sai như
người ta thường nói: ”Nhìn cò ra quạ! “, “Thấy vậy mà không phải vậy”… phương
chi nếu chỉ dựa trên dư luận lời đồn hoặc tệ hơn lại dựa vào các bằng chứng
ngụy tạo do kẻ thủ ác cố tình đưa ra thì sẽ khó tránh khỏi sự xét đóan hồ đồ và
kết án oan sai cho người vô tội.
3) Cần tránh xét đóan ý trái cho người khác:
- Sự phức tạp của các hành vi nhân linh: Con
người ngòai hành động bên ngòai người ta có thể nhìn thấy, còn có phần tinh
thần là động lực hành động, làm cho tội ác có thể được giảm khinh hay thậm chí
vô tội. Do đó chúng ta cần phải thận trọng khi xét đóan hoặc kết án kẻ khác. Vì
thế Đức Giêsu đã dạy các môn đệ về thói xấu này như sau: “Anh em đừng xét đoán,
để khỏi bị Thiên Chúa xét đoán” (Mt 7,1).
- Tránh xét đóan ý trái: Ai trong chúng ta cũng
phải thừa nhận mình đã nhiều lần xét đóan ý trái cho kẻ khác, nhất là những kẻ
mình không ưa, như người đời thường nói: “Không ưa dưa có dòi!” và “Yêu nên
tốt, ghét nên xấu”… Muốn xét đóan tha nhân đúng đắn, chúng ta cần tránh thành
kiến, cần lắng nghe nhiều phía và nhất là phải dựa trên các bằng chứng xác thực
hơn chỉ dựa vào những lời tố cáo vô căn cứ. Muốn xét đóan đúng cần phải theo
trình tự tố tụng như tại tòa án: Đầu tiên quan tòa sẽ nghe công tố viên trình
bày diễn tiến tội phạm để buộc tội bên bị. Tiếp đến luật sư bên bị bào chữa bị
can và luật sư bên nguyên sẽ phản bác với sự trợ giúp của các nhân chứng. Sau
khi nghe hai bên đối đáp, bồi thẩm đòan sẽ họp kín để định tội, rồi quan tòa sẽ
nhân danh luật pháp đọc lời tuyên án bị cáo là vô tội hay có tội và mức độ chịu
hình phạt nặng nhẹ ra sao… Vậy khi xét đóan tha nhân chúng ta có theo các trình
tự trên hay không? Ngay cả tòa án dù làm việc nghiêm túc như vậy, mà nhiều khi
vẫn bị sai lầm khi đưa ra những bản án bất công và kết án oan sai cho người vô
tội. Do đó thánh Gia-cô-bê khuyên tín hữu: “Chỉ có một Đấng ra Lề Luật vả xét
xử, đó là Đấng có quyền cứu thóat và tiêu diệt. Còn anh là ai mà dám xét đoán
người thân cận?” (Gc 4,12b).
4) Chúng ta phải làm gi?
- Tiên trách kỷ hậu trách nhân: Mỗi khi mắc
phải một sai lầm, chúng ta thường hay đổ lỗi cho người khác. Chẳng hạn khi
trong gia đình có đứa con phạm tội ăn cắp hoặc trốn học đi chơi, ông bố thường
hay đổ lỗi cho bà vợ đã quá nuông chiều con khiến nó sinh hư. Hầu như xã hội
cũng đồng quan điểm qua câu: “Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà!" Tuy nhiên
trong trường hợp này, lẽ ra ông bố phải tự trách mình: “Tội quy vu trưởng” để
nhận ra phần lỗi của mình: “Lỗi tại tôi, vì tôi đã không chu tòan trách nhiệm
quan tâm giáo dục con cái. Tôi đã vô trách nhiệm khi phó mặc việc dạy dỗ con
cho vợ, dù biết rõ khả năng giới hạn của vợ mình."
- Cần phải nhìn lại mình trước: Nhiều người thích
soi mói và hay lên mặt thầy đời sửa lỗi anh em, đang khi chính bản thân lại đầy
những khuyết điểm như người xưa dạy: “Chân mình những lấm bê bê, lại cầm bó
đuốc mà rê chân người." Đối với hạng người này, Đức Giêsu đã có lời dạy
như sau: “Sao ngươi thấy cái rác trong mắt anh em ngươi, mà chẳng thấy cây đà
trong mắt mình? Sao ngươi dám nói với anh em rằng: Để tôi lấy cái rác ra khỏi
mắt anh, mà chính ngươi có cây đà trong mắt mình? Hỡi kẻ giả hình! trước hết
phải lấy cây đà khỏi mắt mình đi, rồi mới thấy rõ mà lấy cái rác ra khỏi mắt
anh em mình được” (Mt 7,3-5).
- Phải biết đối xử bao dung: Đức Giêsu muốn
chúng ta đối xử bao dung nhân từ với tha nhân noi gương Thiên Chúa trên trời
như sau: "Anh em hãy có lòng nhân từ, như Cha anh em là Ðấng nhân từ. Anh
em đừng xét đoán, thì anh em sẽ không bị Thiên chúa xét đoán. Anh em đừng lên
án, thì sẽ không bị Thiên Chúa lên án. Anh em hãy tha thứ, thì sẽ được Thiên
Chúa thứ tha “ (Lc 6,36-37).
- Tập nghĩ tốt và làm trạng sư bào chữa cho anh
em: Sở dĩ chúng ta hay xét đóan ý trái cho kẻ khác vì chính chúng ta là kẻ xấu.
Có người đã nêu ra nhận xét chí lý như sau: “Nếu bạn hay xét đóan ý trái cho
tha nhân về một tội gì thì đó là dấu chứng tỏ bạn đang mắc phải thói xấu ấy."
Thực vậy, một người có thói dâm ô tục tĩu, sẽ luôn nhìn và xét đóan người khác
dưới lăng kính này: Khi thấy đôi bạn trẻ nam nữ chở nhau trên xe hai bánh là đã
vội “suy bụng ta ra bụng người” và cho rằng hai người đang chở nhau đến khách
sạn để tình tự!!! Đang khi thực ra họ đang cùng nhau đi làm công tác bác ái
thăm viếng người già neo đơn... Do đó, mỗi người chúng ta phải tập nghĩ tốt cho
người khác. Khi nghe một người nói xấu về người thứ ba, chúng ta phải làm trạng
sư biện hộ cho kẻ bị nói xấu. Làm như vậy là chúng ta sẽ phần nào chặn được dư
luận xấu ngay từ trứng nước, sẽ làm cho kẻ hay nghĩ xấu bị mất hứng, để không
tiếp tục nói hành kẻ vắng mặt với người khác.
- Phải năng cầu xin ơn Chúa: Hành vi xét đóan
tha nhân là một việc khó và tế nhị cần phải có ơn Chúa giúp, nên thánh
Au-gút-ti-nô đã luôn cầu xin với Chúa: “Xin cho con biết Chúa và xin cho con
biết con." Đây cũng phải là lời cầu nguyện của mỗi người chúng ta. Chúng
ta xin cho mình được biết Chúa để thấy lòng quảng đại yêu thương vô biên của
Chúa; Và cũng xin Chúa cho biết mình để ý thức về sự yếu đuối, bất toàn của
mình. Nhờ đó chúng ta sẽ đối xử rộng lượng với lỗi lầm của người khác như Đức Giêsu
đã dạy: “Anh em hãy cho thì sẽ được Thiên Chúa cho lại. Người ta sẽ đong cho
anh em đấu đủ lượng đã dằn, đã lắc và đầy tràn, mà đổ vào vạt áo anh em. Vì anh
em đong bằng đấu nào, thì Thiên Chúa sẽ đong lại cho anh em bằng đấu ấy"
(Lc 6,38).
IV - SINH HOẠT:
Hãy cho
biết bạn có cảm tưởng thế nào khi bị kẻ khác nghĩ xấu và kết án oan sai cho
mình?
V - LỜI CẦU:
Lạy Chúa
Cha từ bi nhân ái. Xin giúp chúng con tránh hồ đồ khi xét đoán tha nhân. Con
xin lỗi Chúa vì nhiều lần con đã xét đoán ý trái và kết án bất công cho những
kẻ con không ưa. Xin cho con biết luôn bình tĩnh trong mọi tình huống, và tập
xét đoán ý tốt cho tha nhân, tập bênh vực chữa lỗi cho kẻ đang bị xét đoán oan
sai. Nhờ đó chúng con sẽ được Chúa thương xét xử khoan dung trước tòa phán xét
sau này.-AMEN
“Một ngọn nến có thể thắp sáng cho hàng ngàn
ngọn nến khác mà vẫn không bị tàn nhanh hơn. Cũng vậy, hạnh phúc không thể bị
vơi khi mang ra chia sẻ.”
Lm. Đan Vinh