Danh nhân thế giới _ Ampère


AMPÈRE (ANDRÉ MARIE)
Nhà khoa học Pháp rất danh tiếng trong tiền bán thế kỷ XIX (1775 1836)
TIỂU SỬ VÀ CÔNG NGHIỆP:
Sinh gần Lyon, mất tại Marseille. Con một thương gia trung lưu. Lúc nhỏ, Ampère tự học nhiều hơn là đi đến trường. Đến 16 tuổi, tiên sinh đã thông thạo các tác giả La tinh, Hy lạp và một số ít sách ngoại quốc, còn về Toán học, theo nhiều tài liệu giáo khoa toán để lại, thì tiên sinh có một vốn liếng nhiều bằng cái kiến thức của một người để suốt đời mà học toán. Tuy là chuyên về toán, nhưng lúc thiếu thời tiên sinh cũng có viết một số ít thơ kịch, một bản hùng ca về Christophe Colomb.
Trí nhớ của Ampère thì xưa nay ít ai bì kịp: lúc trẻ đọc bộ bách hóa, tiên sinh đã hiểu hết và nhớ đến nỗi lúc trở về già, có những đoạn tiên sinh đọc thuộc lòng lại không thiếu một chữ.
Năm 1793, ông thân của tiên sinh bị Cách mạng Pháp xử tử tại đoạn đầu đài, tiên sinh bị tình nghi là chống cách mạng, mới có 18 tuổi. Tiên sinh đau đớn và chua xót đến nỗi gần mất trí.
Tịnh dưỡng một thời gian khá lâu, tiên sinh mới tiếp tục nghiên cứu lại được. Năm 1799, cưới cô Julie Caron. Gia đình túng thiếu, tiên sinh phải đi dạy tư thêm.
Năm 1801, dạy Vật lý ở một trường lớn ở Bourg. Giới khoa học bắt đầu lưu ý đến tiên sinh. Năm 1804, được mời dạy tại Đại học Bách khoa. Uy tín tiên sinh càng ngày càng tăng và năm 1814 tiên sinh được mời vào Hàn Lâm Viện khoa học. Các Hội Khoa học khác tại Châu âu lúc bấy giờ mời tiên sinh làm hội viên. Thật ra tiên sinh cũng không ham gì chức tước ấy vì tính tiên sinh rất giảng dị. Giờ phút mà tiên sinh sung sướng hơn hết là ở trong phòng thí nghiệm đặt ở đường Fossés Saint Victor. Chính ở tại đây tiên sinh đã tìm ra Điện từ học (Electromagnétisme), một trong những khám phá quan hệ và lớn lao của khoa học hiện đại.
Năm 1823, tiên sinh viết một luận án về Điện động học (Electro-dynamique).
Hợp tác với bác học Arago, tiên sinh sáng chế ra Nam châm điện, khám phá ra những hiện tượng của Nam châm, nguồn gốc của biết bao nhiêu là phát minh sau này: điện Nam châm, điện tín, máy phát điện (dynamo)....
Ngoài khoa học, tiên sinh còn nghiên cứu triết học. Vì vậy tiên sinh hay đãng trí, lắm lúc làm trò cười cho bạn và cả cho học trò tiên sinh, nhưng tất cả đều vô cùng mến phục. Hiền lành, vui vẻ, rất khiêm nhường, vụng về trong xã giao, tiên sinh ngoài được tôn sùng là nhà khoa học, còn được tôn sùng là một nhà hiền triết với tất cả cái định nghĩa của nó.
Năm 1836, tiên sinh đi Marseille, bị đau phổi và tạ thế luôn ở đây.
Con tiên sinh, Jean Jacques Ampère, là một sử gia danh tiếng và là hội viên của Viện Hàn Lâm Pháp.