BẢN HOÀ ÂM SINH TỬ
Lời
cầu nguyện của Chúa Kitô trước cuộc khổ nạn chiếu một luồng sáng hy vọng vào
mọi hoàn cảnh sống của tôi, và làm cho ngày mai thuộc về hôm nay.
Cô bạn gái của tôi mới qua đời, cô còn khá trẻ, trên cáo
phó ở cạnh tuổi cô, có viết hai chữ "hưởng dương.” Gia đình mới hoả táng
cô sáng nay. Tôi ở xa cô mấy chục ngàn dặm bay, không đến dự, tôi ngồi ở nhà
nhìn ra ngoài cửa sổ, nhìn cây cỏ co ro đang từ từ chết trong mùa đông, nghĩ đến
cô, nhớ nụ cười, tiếng nói, liên tưởng đến tro than. Đầu óc tôi trôi bềnh bồng
giữa đôi bờ sinh tử, bỗng tôi nhớ đến những lời của đức Đạt Lai Lạt Ma:
"Chết
là một phần tự nhiên của sự sống, mà tất cả chúng ta chắc chắn sẽ phải đương đầu
không sớm thì muộn. Theo tôi thì có hai cách để xử với cái chết trong khi ta
còn sống. Hoặc là ta tảng lờ nó, hoặc là ta chạm trán với viễn ảnh cái chết của
chính mình, và bằng cách tư duy sáng suốt về nó, ta cố giảm thiểu những khổ đau
mà cái chết có thể mang lại. Tuy nhiên, trong cả hai cách, không cách nào chúng
ta có thể thực thụ chinh phục được sự chết."
"Tảng lờ
với cái chết," nghe thật lạ lùng. Một người đang khoẻ mạnh, yêu đời,
gia đình êm ấm, công danh thành đạt, bỗng một ngày đi khám sức khoẻ tổng quát,
bác sĩ phát hiện ra một căn bệnh hiểm nghèo. Thế là đất trời bỗng mù sương; mặt
trời hình như không sáng nữa, ngày tháng không còn phân biệt thu, đông. Những
âu yếm nghe như gượng gạo, nụ hôn cho người thân nhuốm chút ngậm ngùi. Đi chụp
hình, siêu âm, thử máu, trị liệu, thậm chí nghỉ hẳn công việc đang làm, các
giao tế từ từ thưa thớt rồi ngưng hẳn; các chuyến du lịch, đi trong hồi hộp với
một vali đầy thuốc rồi cũng phải chấm dứt. Bây giờ ra khỏi nhà chỉ còn có nghĩa
là đi đến phòng mạch hoặc vào bệnh viện. Liệu ta có "tảng lờ với cái chết"
được không?
Cái chết của con sóc nhỏ. Tôi đi
lang thang trên một con đường mòn, đi tản mạn trong buổi sáng, để hít thở trời
đất thơm tho vào lồng ngực, hai mắt ngước nhìn những bụi dâu dại bên đường mòn,
chân tôi xém chút nữa giẫm phải một con sóc nhỏ nằm giữa lối đi. Tôi cúi xuống
nhìn nó, nó chưa chết, hai con mắt nhỏ trong veo nhìn lại tôi. Tôi thấy nó có mấy
vết thương nhỏ trên lưng, nhưng một vết thương to trước bụng, và cái chân sau của
nó hình như đang muốn rời hẳn ra cái thân bé bỏng. Nó đang hấp hối. Chắc nó bị
một con raccoon (mèo rừng) nào đó tấn công, chạy thoát được ra đến đây thì kiệt
sức. Con đường mòn buổi sáng chưa đông người "bộ hành" lắm. Tôi ngồi
hẳn xuống với nó, tôi muốn cứu nó mà biết không làm gì được. Tôi cứ nhìn vào
hai mắt nó, và nó nhìn tôi.
Chắc nó biết là mình đang chết, chắc nó hy vọng tôi sẽ cứu
nó. Tôi hoàn toàn bất lực. Tôi ngồi với nó không lâu lắm và chứng kiến nó thở hơi
cuối. Tôi đặt tay lên đôi mắt đã nhắm của nó, giống như ai đó vừa vuốt mắt một
người thân, nó có cảm thấy cái chạm tay của một người đang thở không nhỉ? Tôi
tìm được một cái lá to nhất tôi có thể tìm thấy trong những bụi cây, rồi thu hết
can đảm kéo được một phần nào cái thân bé bỏng của nó vào chiếc lá, đầu và chân
nó vẫn thò ra. Tôi kéo nó thật sát vào gốc một bụi hoa hồng dại, tìm một cành
cây, xới một lũm đất nhỏ, đặt nó xuống, lấy lá khô đắp lên cho nó thành một nấm
mồ. Bây giờ đang cuối đông, mưa lạnh, tôi hy vọng thân xác tí teo này sẽ mau chóng
tan vào đất . Kiếp sau (nếu có kiếp sau) nó còn muốn được làm con sóc bé bỏng nữa
hay không? (Tôi tin các con vật đều biết nghĩ).
Cái chết của một dòng sông. Tôi nhớ lại
trong một lần về Việt nam, tôi có qua bên kia sông Bạch Đằng (Sài Gòn), Thủ Thiêm.
Tôi về để tìm lại những kỷ niệm thân yêu thời còn trung học, những lần qua phà
sang nhà người bạn gái. Bạn tôi không biết thất tung phương nào. Những hàng
quán, dấu vết cỏ cây để tìm vào con ngõ nhà bạn ngày trước đã bị xoá sạch, như
có ai kéo xuống cả một ngôi làng cũ thân yêu, rồi dựng lên đó một con phố mới,
không cây, không cỏ, chỉ với những bức tường gạch, vữa, nhô ra, thụt vào, mầu
vàng, mầu đỏ. Tôi đi lang thang nguyên một ngày, hỏi han tung tích của bạn
mình, hỏi tên con hẻm cũ. Tôi nhận được những cái lắc đầu lạnh nhạt, hoặc có ai
đó nói vu vơ rằng cô đó cũng bỏ đi rồi, cô đó hình như chết rồi. Tôi thẫn thờ
tìm đường ra lại bờ sông. Con sông sao nước bỗng đổi mầu, đen đến thế! Nó chở
trên cái thân mềm yếu, những chuyến tàu máy thả khói nặng nề, những đám rác bốn
phương chụm lại, thỉnh thoảng xác xơ, lạc lõng, ngơ ngác một vài cọng lục bình,
trôi theo những vật phế thải.
Chao ôi, cô bạn của tôi, cô còn sống hay cô đã chết! Tôi
hy vọng được gặp lại cô, ở đâu đó dù cả hai chúng tôi còn sống hay đã chết.
Chao ôi, con sông Bạch Đằng thân yêu của tôi! Nó đang sống
hay đang đi dần vào cõi chết. Tôi tin con sông của tôi có linh hồn; nó sống ở
đó bao nhiêu năm rồi. Nó chứng kiến sự sống, sự chết của lịch sử, của cả một quốc
gia hưng vong, nó chở qua sông biết bao nhiêu kỷ niệm thanh xuân, bao mảnh đời
cơ cực, bao nhiêu lần một chiếc áo quan có phủ quốc kỳ; và con người thay nhau
thả xuống lòng nó bao nhiêu dị biệt. Con sông sống lâu quá! Thượng Đế cho nó có
một đời sống dài quá! Kiếp sau nó còn muốn làm con sông Bạch Đằng nữa, hay
không?
Cái chết của một cây thông. Tôi ngắt một
bông hoa dại bên đường, đặt lên nấm mộ mới. Ngồi xuống chiếc băng gỗ nghỉ chân,
xoa hai bàn tay lạnh vào nhau, một lúc sau, hai bàn tay ấm lại, tôi nhìn xuống
gan lòng bàn tay, thấy có mầu hồng hồng, à thì ra máu đã luân lưu vào đó nhiều
hơn khi được chà xát. tôi đang sống! Tôi đang ngồi trên một cái băng gỗ, những
thanh gỗ tôi đang ngồi với nó được lấy ra từ một thân cây thông tràn đầy nhựa sống.
Nó đang véo von ca hát trong rừng mỗi bình minh, hay ngâm bài thơ ngũ ngôn mỗi
khi chiều xuống. Một hôm người ta muốn nó chết, nó chết ngay từ phát rìu đầu
tiên chém xuống, nó không tự định đoạt đời sống mình. Loài người là thượng đế của
nó. Tôi đang ngồi với một đời cây. Giữa tôi và nó là một bản hoà âm sinh tử.
Tôi đang sống hay tôi đang chết? Chắc phải
nói tôi đang chết thì chính xác hơn. Mỗi ngày tôi thức dậy, đặt chân xuống đất
chào đón một ngày, tức là tôi đã từ giã ngày hôm qua. Tôi cộng thêm một ngày
vào tuổi, tôi đi dần về phía bên kia sợi dây đời sống. Khi tôi sinh ra, tôi bắt
đầu hao đi từ ngày thứ nhất của sợi dây đời sống, khúc dây đó mỗi ngày tôi lấn
một khúc nhỏ. Tôi không biết sợi dây trời cho dài ngắn bao nhiêu, nhưng biết chắc
chắn tôi làm nó ngắn đi từng ngày, vì tôi không đi ngược lại ngày đã qua. Tôi
đi về phía trước như thế, có nghĩa là tôi đi gần đến một chỗ tôi chưa hề biết
(ai đó gọi là thiên đàng hay niết bàn). Tôi không biết tôi sẽ gặp điều gì, gặp
ai, ở thành phố nào, quốc gia nào hay chỉ là một cõi mù sương phía trước, nếu
tôi không có một tín ngưỡng để tin vào. Nhưng tôi, giả dụ có là một người vô thần
thì tôi cũng biết rất rõ những gì tôi bỏ lại. Tôi bỏ lại những người ruột thịt
của tôi: chồng, con, cha mẹ, anh em, bạn thân, người quen biết, cái nhà đang ở,
cái xe đang đi, mảnh vườn nhỏ tôi chăm bón bốn mùa, con chim thỉnh thoảng đậu ở
trước hiên nhà, những hàng cây hai bên đường, thay lá từng mùa; người hàng xóm
khó tính bên tay phải, người hàng xóm dễ thương bên tay trái. Tôi bỏ lại những
cuốn truyện trên kệ sách, những tác giả tôi thích nhất, những cuốn sách cần thiết
như những vị thầy, bỏ lại bài thơ vừa mới viết xong, bài văn đang viết nửa chừng,
bỏ dòng nước lững lờ trôi trước cửa, dẫy núi trải dài trên cao, bầu trời nhiều
mưa hơn nắng. Tôi bỏ lại tất cả, bỏ dần, bỏ dần từng ngày, thế mà tôi đâu có
lúc nào để ý đến việc mình đang từ bỏ. Cho đến một hôm "cái chết đến như kẻ
trộm." Chắc lúc đó tôi mới nhận thấy và hoảng hốt hay điềm tĩnh đối diện.
Bây giờ, người bạn trẻ của tôi, hôm nay đã hoá thành một
nắm tro, nằm thinh lặng trong một chiếc bình. Chị đã đi đến cuối sợi dây đời sống
trời trao cho chị từ lúc mới sinh ra, sợi dây không dài lắm. Chị đi như thế nào
nhỉ? Và tôi nữa, tôi tự hỏi: "chúng ta đi trên sợi dây đời sống như thế
nào nhỉ?" Từ lúc sinh ra được cha mẹ thương yêu, nuôi lớn khôn, ăn học, đi
làm việc, lập gia đình cho tới khi từ bỏ cuộc đời, chúng ta quay đều như một hạt
cát bám vào bánh xe. Bánh xe đời sống quay đến đâu, chúng ta quay theo đến đó,
hình như không có lúc nào nghĩ ra rằng, ta có nên bảo nó ngưng lại cho ta nghỉ
trong chốc lát hay không? Take a break (nghỉ một lát). Tôi rất thích chữ break
(nghỉ) này. Bẻ thời gian ra thành nhiều mảnh, nhặt lấy một mảnh nhỏ, ngồi xuống
thở, chơi.
Tôi chỉ sống có một đời. Dài hay ngắn đều do cách tôi suy
nghĩ, nhưng tôi sống với điều tôi tin là tốt đẹp, dù đôi khi tôi phải trả cái
giá tốt đẹp này bằng những giọt lệ. Một đời như thế, chắc cũng sống đủ lắm rồi.
Có người đã nói: "Nhìn
cái chết là đoạn cuối của cuộc đời, chẳng khác nào bạn nhìn đường chân trời bảo
đấy là điểm cuối của đại dương.”
Hôm nay, tôi thở, tôi sống, tôi làm thơ, cùng với người bạn,
con sóc, dòng sông, cây thông đã qua đời. Một bản hoà âm sinh tử.
Ngày mai thuộc về ngày mai.
Trần Mộng Tú
Vâng, cái chết thường làm cho người ta sợ hãi! Sự chết đáng sợ không phải
vì những mất mát, vì những điều phải lìa xa mà ngay cả một người vô thần cũng
nhận biết, mà là vì sự vô định, mông lung của thân phận con người trước cái chết.
Đúng vậy! Làm sao tôi có thể biết được tôi là ai khi tôi không biết mình
sẽ đi về đâu, không biết được điều gì đang chờ đợi mình sau cái chết!
Thế nhưng tất cả đều thay đổi trong niềm tin vào Chúa Kitô: Tôi biết chắc
chắn tôi là ai, và tôi sẽ đi về đâu. Sự chết bắt đầu nơi vắng bóng tình yêu, và
không còn hy vọng; còn sự sống, ngược lại, đồng hành với niềm hy vọng bao la bởi
tình yêu.
Lời cầu nguyện của Chúa Kitô trước cuộc khổ nạn chiếu một luồng sáng hy
vọng vào mọi hoàn cảnh sống của tôi, và làm cho ngày mai thuộc về hôm nay: “Lạy Cha, con muốn rằng con ở đâu, thì những
người Cha đã ban cho con cũng ở đó với con, để họ chiêm ngưỡng vinh quang của
con, vinh quang mà Cha đã ban cho con, vì Cha đã yêu thương con trước khi thế
gian được tạo thành. Lạy Cha là Đấng công chính, thế gian đã không biết Cha, nhưng
con, con đã biết Cha, và những người này đã biết là chính Cha đã sai con. Con
đã cho họ biết danh Cha, và sẽ còn cho họ biết nữa, để tình Cha đã yêu thương
con, ở trong họ, và con cũng ở trong họ nữa." (Ga 17,24-26)
Vì thế, cái nghịch lý của sự sống-chết, bản hòa âm sinh tử có thể viết lại
cho người tin vào Đức Kitô: “Tôi sống là
tôi đang chết, còn khi tôi chết mới là lúc tôi bắt đầu sống.”