BỆNH SỞI
Xin ông cũng như bạn đọc chia sẻ các hiểu biết
căn bản về bệnh sởi cũng như ích lợi của việc chích ngừa một số bệnh truyền nhiễm
cho bà con trong nước.
Chào bác sĩ Nguyễn Ý Đức
Mấy tuần lễ vừa qua,
dư luận bên Việt nam có nói nhiều tới dịch bệnh sởi ở một số tỉnh miền Bắc.
Vào dịp mùa Hè này,
chúng tôi có ý định đưa mấy cháu nhỏ về thăm ông bà ngoại.
Xin bác sĩ cho biết
chúng tôi phải làm gì trước khi đi và về bên đó thì cần để ý những việc gì để
không bị bệnh sởi. Và chúng tôi bây giờ cũng không nhớ bệnh sởi là gì và do đâu
mà có, vì từ ngày sang Mỹ tới giờ chưa gặp trường hợp sởi nào cả.
Cảm ơn bác sĩ.
Tuân Phạm.
Chào ông Tuân.
Đúng như ông nói, từ mấy
tuần lễ vừa qua, bệnh Sởi tại Việt Nam đã là đề tài được dân chúng cũng như
truyền thông báo chí nhắc nhở khá nhiều. Và bà con đồng hương sống ở ngoại quốc
đều cũng e ngại, theo dõi.
Theo báo trong nước, tính
từ đầu năm đến nay đã có 3.930 trường hợp mắc sởi được xác định trong số 13.580
trường hợp sốt phát ban nghi sởi tại 61/63 tỉnh và thành phố. Số tử vong là 25
bệnh nhân. Các bệnh viện dành cho trẻ em ở Hà nội đều “quá tải”, vì bệnh nhân
“vượt tuyến”, đổ xô về bệnh viện lớn, không tin tưởng điều trị ở các bệnh viện
gọi là “tuyến đầu”, gây ra tình trạng “nhiễm chồng chéo” phổi, não, cho nên tử
vong cao, rất thương tâm. Nói chung thì đã có những nhận xét khá gay gắt đối với
giới chức đầu não về ngành y tế ở Việt Nam vì “quản lý” thiếu sót, yêu cầu từ
chức. Mới ngày 3 tháng 5 vừa qua, giới chức này cho hay là hai yếu tố chính khiến
dịch sởi bùng phát mạnh là do “biến đổi khí hậu và lơ là trong chích ngừa, tỷ lệ
chích ngừa không đạt!!!”. Thực ra, thì Sởi hoành hành nhiều ở miền Bắc, nơi có
khí hậu lạnh thích hợp cho sự sống của virus gây bệnh hơn là ở miền Nam nắng ấm.
Nhưng đây không phải là yếu tố chính. Đa số ý kiến cho rằng thiếu “tuyên truyền”
về ích lợi của chích ngừa bệnh Sởi cũng như nhiều “sự cố” xảy ra trong quá khứ
về vaccine ngừa sởi có lẽ là nguyên nhân chính khiến các bà mẹ không “tham gia”
cho nên số bệnh sởi gia tăng. Và cũng có ý kiến cho là “ chích ngừa không đạt”,
vì ngân quỹ dành để mua vaccin đã bị “ chia chác” đó đây, vaccine thiếu hụt.
Chúng tôi xin cùng với quý
vị tìm hiểu về bệnh nhiễm này và cách phòng ngừa bệnh. Xin ông cũng như bạn đọc
chia sẻ các hiểu biết căn bản về bệnh sởi cũng như ích lợi của việc
chích ngừa một số bệnh truyền nhiễm cho bà con trong
nước. Bà con mình ở nhà cũng cần biết các “thông tin” này lắm, vì công việc
“tuyên truyền” kiến thức y học ở Việt Nam mình cũng rất giới hạn, tắc trách. Chứ
không như ở bên đây, cũng như ở miền Nam trước 1975.
Sởi tiếng Anh gọi là
Measles là bệnh truyền nhiễm thường thấy ở trẻ em do một loại virus gây ra. Bệnh
cũng có thể thấy ở người trưởng thành, nhưng với tỷ lệ thấp hơn.
Trước đây, Sởi rất phổ biến
nhưng ngày nay bệnh đã được kiểm soát bằng chích ngừa. Tại Hoa Kỳ, trước khi có
vaccin ngừa sởi, khoảng từ 3 tới 4 triệu người bị bệnh sởi với từ 400 tới 500 tử
vong mỗi năm. Nhưng kể từ khi vaccin sởi được sản xuất và chích ngừa, số bệnh
nhân sởi ở Hoa Kỳ vào năm 2012 chỉ còn có 55 trường hợp. Trong khi đó, tại nhiều
quốc gia khác trên thế giới, bệnh sởi vẫn còn rất phổ biến và lây lan nhanh rộng
thành dịch, nhất là nếu không được chích ngừa. Chẳng hạn như ở Việt Nam, Trung
Hoa, Phi Luật Tân trong thời gian vừa qua.
Dấu hiệu của bệnh gồm có ho, chẩy nước mũi, đỏ mắt, đau họng, sốt và nổi nhiều nốt ban đỏ
trên da.
Ban da xuất hiện tại chân
tóc trước, rồi lan dần xuống mặt, cổ, thân mình rồi xuống chân. Khi ban tới
chân thì bệnh nhân cũng hết sốt.
Các vết ban đỏ không đau,
ngứa hoặc không sinh mủ và sờ mịn như nhung. Sau đó ban lặn cũng theo thứ tự từ
trên đầu xuống chân để lại những vết lốm đốm như vằn như da báo. Đặc điểm khác
nữa của sởi là những đốm Koplik màu trắng viền đỏ xuất hiện ở khẩu cái trong miệng.
Các điểm này xuất hiện và biến mất rất nhanh trong vòng từ 12 tới 24 giờ.
Sởi rất dễ lây lan từ người
bệnh sang người lành vào 4 ngày trước khi nổi ban da và 4 ngày sau khi nổi ban
da.
Virus sởi có nhiều ở
họng và mũi bệnh nhân. Khi bệnh nhân ho, hắt hơi hoặc
nói, virus bay ra không khí và người khác có thể hít các virus này và bị bệnh.
Ngoài ra, virus sởi cũng bám vào các vật dụng mà mà bệnh nhân dùng và có thể sống
được vài giờ trong không khí. Người khác sờ vào các dụng cụ này rồi vô tình đưa
tay có virus vào miệng mũi hoặc mắt là mắc bệnh. Virus sởi rất thích
thời tiết lạnh và có thể sống trong không khí lạnh
lâu hơn là thời tiết nóng. Đó cũng là lý do mà trong thời gian vừa qua, sởi
phát triển mạnh ở miền Bác VN hơn là miền nam.
Bình thường, sởi lành tính
và bệnh nhân qua khỏi dể dàng. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, Sởi có thể gây
ra các biến chứng như nhiễm trùng tai, viêm phổi và phế quản, viêm não và có thể
đưa tới tử vong. Phụ nữ đang mang thai cần phải hết sức cẩn thận tránh bệnh sởi
vì khi bị bệnh này, có thể bị hư thai, sanh non hoặc con thiếu cân.
Về điều trị, cũng như các bệnh khác do virus gây ra,
không có thuốc đặc trị bệnh sởi và kháng sinh đều
không có tác dụng. Kháng sinh chỉ dùng khi có nhiễm trùng chéo như bị bội nhiễm
phổi với các loại vi khuẩn (bacteria).
Do đó, điều trị bệnh đều
nhắm vào việc hỗ trợ, với thuốc giảm sốt paracetamol, Ibuprofen, bù nước mất
qua sốt và đổ mồ hôi, nghỉ ngơi, theo dõi bệnh tình, nhất là khi bệnh nhân sốt
cao, ho nhiều, rối loạn nhịp thở vì bội nhiễm gây ra sưng viêm phổi. Đây là
tình trạng xảy ra tại Việt Nam trong thời gian vừa qua vì trẻ bị bệnh dồn về mấy
bệnh viện ở thành phố lớn như Hà Nội, bị nhiễm phổi, suy hô hấp và đưa tới tử
vong cao. Ngoài ra, một số bệnh nhân cũng có thể thiếu sinh tố A, cho nên dễ bị
Sởi. Cho nên nhiểu bác sĩ cũng cho bệnh nhân dùng thêm sinh tố A, với liều lượng
cao trong vài ngày.
Nếu đã bị bệnh sởi thì
không bao giờ bị bệnh trở lại, vì cơ thể đã tạo ra sự miễn dịch với bệnh.
Tại Hoa Kỳ, đa số cư dân sinh trước năm 1957 đều được miễn dịch với sởi, vì trước
đó họ có thể đã bị bệnh rồi.
Phòng ngừa sởi với vaccin là phương thức tránh bệnh hữu hiệu nhất. Trẻ em và một số người lớn đều cần được chích ngừa hai lần với vaccin
tam- liên, kết hợp ba bệnh Sởi, Quai bị và “Ban Đỏ ( Measles, Mumps và Rubella)
vào tháng thứ 12 tới tháng thứ 15 sau khi sanh và chích thêm mũi thứ hai vào 4
tuần lễ sau đó để tăng cường sự miễn dịch.
Cũng nên nhắc lại là các
bà mẹ đã được chích ngừa sởi hoặc đã bị bệnh sởi đều có tính miễn dịch vĩnh viễn
với sởi. Khi có thai, tình miễn dịch này được chuyển sang thai qua nhau thai,
cho nên khi sanh ra, các cháu sơ sanh được bảo vệ với sởi được nhiều tháng.
Vaccin ngừa sởi là loại
còn sống nhưng đã được làm giảm độc tính, cho nên có một số giới hạn.
Không chích ngừa sởi
nếu:
- đã
bị dị ứng với vaccin ngừa sởi hoặc với neomycin, gelatin vì vaccine được chế biến
có các chất này;
- đang
có thai hoặc dự trù sẽ có thai trong vòng 4 tuần lễ;
- suy
giảm miễn dịch như bị ung thư, bệnh AIDS hoặc
- điều
trị kéo dài với steroids.
Xin nói thêm là, vaccin sởi
tại Hoa Kỳ được cấp bằng sáng chế vào năm 1963, năm 1971 vaccin kết hợp ba bệnh
sởi, quai bị mumps và ban đào rubella vào năm 1971. Tới năm 2000, bệnh sởi coi
như bị sóa sổ tại Hoa Kỳ nhờ chích ngừa. Tuy nhiên, lâu lâu cũng còn một số ca
được khai báo và đa số là do người du lịch từ nước ngoài bị bệnh rồi về Hoa Kỳ.
Trở lại câu hỏi của ông là
phải làm gì khi mang cháu nhỏ về thăm gia đình thì chúng tôi nghĩ rằng:
- Với
ông, tuổi chắc cũng đã cao, trước đây đã từng ở VN, thì thường cũng đã được
chích ngừa hoặc bị bệnh sởi rồi, cho nên cũng đã có tính miễn dịch với bệnh sởi.
Về bên nhà, ông chỉ cần đừng tiếp xúc gần với bệnh nhân và áp dụng các phương
pháp vệ sinh cá nhân, như rửa tay sạch sau khi thăm viếng các cháu bị bệnh. Trước
khi đi, ông cũng nên hỏi bác sĩ gia đình coi có cần chích ngừa bệnh viêm gan do
virus A và B không, vì bên đó các bệnh này cũng khá phổ biến đấy.
- Với
các cháu bé, sanh tại Hoa Kỳ thì bên đây các trường học cũng đã đòi hỏi các
cháu chích ngừa một số bệnh nhiễm, trong đó có bệnh measles, trước khi vào mẫu
giáo, cho nên các cháu được bảo vệ an toàn. Ông nên coi lại sổ chích ngừa của
các cháu coi xem đã chích đầy đủ một số bệnh truyền nhiễm chưa.và khi về Việt
nam, xin ông nói với các cháu không nên tới gần người bệnh để phòng ngừa nhiễm
bệnh khác của bệnh nhân như viêm sưng phổi...
Cầu chúc ông và gia đình
có chuyến đi được mọi sự hạnh thông, bình an trở về miền đất nhiều tự do dân chủ
này.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức