(376?-444)
Ngài là thần
học gia sáng chói nhất của truyền thống Alexandria. Văn bút của ngài có đặc
tính chính xác về tư tưởng, lập trường rõ ràng, và lý luận sắc bén. Ngài đã viết nhiều luận án làm sáng tỏ học thuyết về Thiên
Chúa Ba Ngôi và mầu nhiệm Nhập Thể nhằm ngăn chặn lạc thuyết Nestorius và
Pelagian.
Thánh
Cyril sinh ở Alexandria, Ai Cập. Ngài là cháu của Ðức Theophilus, thượng phụ của
Alexandria. Sau khi học xong kinh điển và thần học, ngài được chính bác của
mình tấn phong linh mục và tháp tùng Ðức Theophilus đến Constantinople để tham
dự Thượng Hội Ðồng Oak nhằm truất phế Ðức Gioan Kim Khẩu (sau này mới biết là bị
kết tội oan).
Khi Ðức
Theophilus từ trần vào năm 412, ngài lên kế vị bác của mình sau cuộc tranh đấu
với phe ủng hộ người đối thủ là Timotheus. Ngay sau khi lên ngôi, Ðức Cyril bắt
đầu tấn công lạc thuyết Novatianô với việc đóng cửa các nhà thờ; đuổi những người
Do Thái ra khỏi thành phố; và phản bác một số hành động của quan đầu tỉnh
Orestes là người theo phe Novatianô.
Vào năm
430, Ðức Cyril lại xung đột với Nestorius, thượng phụ của Constantinople, là
người cho rằng Ðức Maria không phải là Mẹ Thiên Chúa vì Ðức Kitô là Thiên Chúa
chứ không phải con người, hậu quả là không thể dùng chữ theotokos (người-mang-Thiên-Chúa)
áp dụng cho Ðức Maria. Ðức Cyril thuyết phục được Ðức Giáo Hoàng Celestine I
triệu tập một công đồng ở Rôma nhằm lên án Nestorius, và chính ngài cũng hành động
tương tự trong công đồng Alexandria.
Vào năm
431, Ðức Giáo Hoàng Celestine ra lệnh cho Ðức Cyril truất phế Nestorius. Trong
Ðại Công Ðồng Ephêsô lần thứ ba, với sự tham dự của hai trăm giám mục và dưới sự
chủ tọa của Ðức Cyril, công đồng đã lên án mọi giáo thuyết của Nestorius là sai
lầm trước khi Ðức Tổng Giám Mục Gioan ở Antiôkia và bốn mươi hai môn đệ ủng hộ
giáo thuyết của Nestorius kịp đến tham dự. Khi thấy mọi sự đã lỡ, họ tổ chức một
công đồng riêng để truất phế Ðức Cyril. Hoàng Ðế Theodosius II bắt giữ cả hai
người, Ðức Cyril và Nestorius nhưng sau đó đã trả tự do cho Ðức Cyril khi các đại
diện của đức giáo hoàng xác nhận các quyết định của công đồng.
Hai năm
sau, Ðức Tổng Giám Mục Gioan, đại diện cho các giám mục ôn hòa ở Antiôkia, đã
ký kết một thỏa ước với Ðức Cyril và cùng lên án Nestorius. Trong quãng đời còn
lại, Ðức Cyril đã viết nhiều luận án làm sáng tỏ học thuyết về Thiên Chúa Ba
Ngôi và mầu nhiệm Nhập Thể nhằm ngăn chặn lạc thuyết Nestorius và Pelagian khỏi
ăn sâu vào cộng đồng Kitô Hữu.
Ngài là
thần học gia sáng chói nhất của truyền thống Alexandria. Văn bút của ngài có đặc
tính chính xác về tư tưởng, lập trường rõ ràng, và lý luận sắc bén. Các văn bản
của ngài gồm các nhận định về Thánh Gioan, Thánh Luca, và ngày lễ Ngũ Tuần, các
luận thuyết về thần học tín lý, cũng như các thư từ và bài giảng. Ngài được Ðức
Giáo Hoàng Lêô XIII tuyên xưng là tiến sĩ Giáo Hội vào năm 1882.