4
Tại sao chúng tôi
TIN VÀO THIÊN CHÚA
Ở trường trung học, tôi chỉ nghĩ đến Chúa khi gặp khó khăn trong
mấy bài kiểm tra toán, nghĩ rằng cầu nguyện thì có mất gì đâu; nhưng hầu như chẳng
mấy khi tôi nghĩ rằng đấng tạo thành trời đất lại để ý đến tôi. Thành thật mà
nói, tôi không quan tâm nhiều đến ông ấy hay "hắn" là bao. Tuy nhiên,
thái độ của tôi bắt đầu thay đổi vào một buổi chiều thứ Năm trong giờ học tiếng
Anh, năm tôi học lớp mười.
Giáo viên đề nghị chấm điểm
một trong những bài báo của tôi trong bữa trưa sau khi các bạn cùng lớp của tôi
rời đi, nhưng vài phút sau, một nhóm học sinh mang bánh pizza đến - bánh pizza
có lớp vỏ bơ thơm ngon, béo ngậy từ một nhà hàng địa phương. Hóa ra mấy sinh
viên đó là thành viên của một nhóm thanh niên Công giáo từ một nhà thờ gần đó,
và giáo viên tiếng Anh của tôi là người bảo trợ cho câu lạc bộ của họ. Tôi quyết
định nán lại ăn pizza và lắng nghe họ trò chuyện với nhau về tôn giáo.
Tham dự thêm một vài buổi họp
nữa, tôi mới biết ý niệm của tôi về Thiên Chúa còn quá yếu để giải thích vũ trụ.
Mấy người trong câu lạc bộ đã giúp tôi trả lời câu hỏi này: “Ngay cả khi vũ trụ
có một đấng sáng tạo, thì làm sao chúng ta biết đấng sáng tạo đó là Thiên Chúa
toàn năng, toàn thiện mà các Kitô hữu tôn thờ?”
NÉT ĐẶC TRƯNG CỦA ĐẤNG SÁNG TẠO
Để xác minh các đặc điểm nhận dạng của đấng sáng tạo thì phải loại
bỏ đi các lựa chọn không hợp lý; giả như, một số người tin rằng vũ trụ tự tạo
ra mình, hay cho rằng Thiên Chúa là vũ trụ. Đó là thuyết phiếm thần
(pantheism), xuất phát từ tiếng Hy Lạp: “tất cả” (pan) và “thần” (theos).
Nếu vũ trụ hình thành từ hư
không, thì cần phải có một nguyên nhân ở bên ngoài để làm cho nó bắt đầu bước
vào hiện hữu. Nói rằng vũ trụ “tự tạo ra mình” thì cũng như nói một ai đó tự thụ
thai hay nói rằng Mark Zuckerberg đã nhận được ý tưởng tạo Facebook từ một người
đã gửi tin nhắn Facebook cho anh ta.
Nhưng từ một điều không phải
là đấng sáng tạo, như vũ trụ này, thì làm sao bạn có thể rút ra mà biết được những
gì mà đấng sáng tạo phải là như thế - ở đây, đấng sáng tạo
phải là một Thiên Chúa toàn thiện, toàn năng? Để trả lời cho câu hỏi này, lý
trí buộc ta phải chấp nhận một lời giải thích tối hậu về mọi
thực tại.
Hãy tưởng tượng bạn và một
người khác trông thấy một toa xe chở hàng di chuyển trên đường ray. Bạn hỏi người
đó, "Cái gì đang kéo toa xe đó," và anh ta trả lời, "Một toa chở
hàng khác." Bạn có đồng ý không? Thưa không, bởi vì câu trả lời đó đặt ra
một câu hỏi khác: “Cái gì đang kéo toa xe đó?”
Lời giải thích của người đó
không phải là lời cuối cùng giải quyết được vấn đề vì nó lại đưa ra một câu hỏi
khác. Bây giờ, hãy tưởng tượng điều này cứ tiếp diễn mãi cho đến khi người đó
nói, “Kìa, có vô số toa chở hàng mỗi toa kéo theo một toa khác.” Đây có thể là
một lời giải thích vô tận, nhưng không phải là lời giải thích tối hậu.
Bởi vì nó đặt ra câu hỏi “Tại sao đoàn tàu chuyển động?”
Các toa xe đứng yên trừ khi
có một cái gì kéo chúng. Chẳng có gì lạ nếu bạn kết nối một, hai hay vô số toa
xe với nhau, tất cả các toa xe đều làm một việc như nhau: giữ nguyên vị trí. Sự
chuyển động của cả đoàn tàu vẫn chưa được giải thích cho đến khi một thực thể
khác được đưa ra: đó là một đầu máy xe lửa có thể tự di chuyển và
kéo các toa khác.
Tương tự như thế, chúng ta
không thể giải thích sự hiện hữu của vũ trụ bằng vô số vũ trụ khác đã hiện hữu
trước Big Bang. Điều đó không cho biết gì về lý do hiện hữu của bất kỳ một vũ
trụ nào, thay vì không có gì cả. Thay vào đó, một dạng hiện hữu khác phải được
đưa ra: một nguyên nhân mang lại sự hiện hữu cho vạn vật nhưng lại không nhận sự
hiện hữu từ một vật nào khác. Vào thế kỷ thứ mười ba, Thánh Tôma Aquinô định
nghĩa Thiên Chúa là ipsum esse, tiếng Latinh có nghĩa là “tự hữu."
Bởi đó mà câu hỏi, “Nếu
Thiên Chúa tạo ra mọi thứ thì ai tạo ra Thiên Chúa?” cũng giống như câu hỏi, “Nếu
đầu máy đang kéo đoàn tàu, vậy thì cái gì đang kéo đầu máy?” Không phải hết mọi
toa tàu đều cần được kéo, vì có một số toa (như đầu máy) tự mình di động và là
nguyên nhân cho sự di động của tất cả các toa khác. Tương tự như vậy, không phải
mọi hữu thể đều phải có một nguyên nhân cho sự hiện hữu của mình bởi vì có một
hữu thể (Thiên Chúa) là tự hữu và lý giải cho sự hiện hữu của tất cả vạn vật.
Thiên Chúa là vô hạn
vì Ngài là hữu thể tự hữu hay không bị giới hạn. Ở đây vô hạn không có nghĩa là
Chúa có vô số tư tưởng hay sự hiện hữu của Ngài trải rộng bao la đến không gian
vô tận; mà vô hạn có nghĩa là không hề chịu một hạn chế nào. Thiên Chúa chính
là sự sống hay tự mình hiện hữu và vì thế mà không có gì giới hạn Thiên Chúa
hay các thuộc tính của Ngài trong các điều sau:
Duy nhất: Vì Thiên Chúa không bị giới hạn, nên Ngài không thiếu thứ gì; nếu
có nhiều hơn một Chúa, thì hai chúa đó sẽ giới hạn lẫn nhau một cách nào đó; cả
hai sẽ không thực sự vô hạn và vì vậy cả hai sẽ là "các chúa" (hay
các tạo vật hùng mạnh) hơn là “Chúa” (đấng sáng tạo toàn năng). Nếu Chúa là sự
sống tự hữu vô hạn, thì chỉ có thể có một Chúa mà thôi
Có mặt khắp nơi: Chúa không “có mặt” ở khắp mọi nơi bằng cách đồng nhất với mọi
thứ trong vũ trụ (như trong thuyết phiếm thần). Thiên Chúa không được phân tán
xuyên suốt trong vũ trụ như một loại khí vô hình. Thay vào đó, Chúa hiện diện
trong vũ trụ bằng cách duy trì và tác động đến mọi thành phần của nó. Nói tóm lại,
không có một nơi nào hay một lúc nào chứa được Thiên Chúa; mà đúng hơn, hết mọi
không gian và thời gian đều hiện hữu vì Chúa là chính sự hiện hữu. Chúa thấy mọi
sự hiện hữu trong một “hiện tại” vĩnh cửu, và vì vậy Ngài hiện diện ở đó nhưng
không phải là một phần của nó theo nghĩa đen.
THIÊN CHÚA CÓ KHỜ DẠI NHƯ ZEUS KHÔNG?
Các
hữu thể như Zeus và Thor là những vị chúa có chữ “c” viết thường. Họ đến từ các
vị thần khác, có thể chết, bị hạn chế về quyền
lực, không biết một số điều, và thường là vô luân. Chúng không vô hạn,
không là hành động hiện hữu hoàn hảo giải thích cho vạn vật, mà chúng ta gọi là
“Chúa."
Ngay
cả giới trí thức sống vào thời các vị thần này được nhiều người ái mộ cũng
không tin vào các vị thần này. Trong cuốn Siêu hình học của mình, Aristotle, triết gia Hy Lạp cổ đại gọi các vị thần
như Zeus là “thần thoại." Dù vậy, ông nói Thiên Chúa chân thật duy nhất,
“là một hữu thể sống động, vĩnh cửu, toàn hảo, để sự sống và thời gian liên tục
và vĩnh cửu thuộc về Chúa; vì đây là Thiên Chúa.”[1]
Toàn tri: Vì Thiên Chúa duy trì tất cả mọi sự hiện hữu, nên Ngài biết tất
cả, nghĩa là Ngài biết hết mọi điều có thật và có khả năng có thật. Thiên Chúa
không chỉ biết tất cả mọi điều có thật lúc này, mà cả mọi điều có thật trong
quá khứ (như George Washington đã bước bao nhiêu bước trong đời) và mọi điều có
thật trong tương lai (chẳng hạn như bạn có đọc xong trang này hay không).
Nhưng nếu Chúa biết tôi sẽ
làm gì vào ngày mai, phải chăng điều đó có nghĩa là tôi không được tự do làm bất
cứ điều gì khác? Không, bởi vì cái biết của Thiên Chúa về tương lai không định
đoạt cho tương lai. Chúa không ở trong thời gian như bạn hay tôi. Ngài
hiện hữu bên ngoài thời gian và thấy hết mọi sự trong một khoảnh khắc
vĩnh cửu. Cũng giống như tôi đang nhìn bạn trong hiện tại không ngăn cản bạn ngồi
trên ghế, Chúa “nhìn” bạn trong tương lai từ vị trí ngoài thời gian của Ngài
không ngăn cản bạn ngồi trên ghế hay làm bất cứ điều gì khác tại thời điểm đó.
Toàn năng: Thiên Chúa là hữu thể toàn năng, hay có sức mạnh tuyệt đối,
nghĩa là Ngài có sức mạnh để làm được mọi điều hữu lý. Chúa làm được mọi sự,
nhưng một số kết hợp của các từ là vô nghĩa và vì thế mà không được coi là
"việc" để Chúa làm. Đối với Chúa, việc làm ra một “vòng tròn vuông”
hay “một tảng đá nặng đến nỗi Ngài không thể nhấc nó lên” hay tự tiêu hủy bản
thân, đều bao hàm một mâu thuẫn nội tại. Bởi đó mà mấy việc như thế không thuộc
vào danh mục “hết mọi sự có thể làm được,” và vì vậy chúng không liên quan gì đến
quyền năng vô hạn của Thiên Chúa.
Chúa
làm được mọi sự, nhưng một số sự kết hợp của từ ngữ là vô nghĩa và vì vậy mà
chúng không được kể là "việc" Chúa làm.
Toàn thiện: Hãy nghĩ về hết mọi sự dữ trong cuộc sống: ung thư, những kẻ giết
người hàng loạt, nhà hàng thức ăn nhanh không làm theo đơn đặt hàng của bạn. Tất
cả những điều xấu này, từ nhỏ bé cho đến kinh khủng, đều có một điểm chung nào?
Câu trả lời: tất cả chúng đều thiếu đi một phần của sự thiện.
Ung thư là sự phát triển ngoài
tầm kiểm soát của tế bào, ung thư là thiếu tổ chức và sức khỏe; những tên giết
người hàng loạt là những kẻ thiếu lòng đồng cảm và tình yêu thương, là hai điều
có thể giữ cho họ khỏi phạm tội; còn một ổ bánh mì thịt mà thiếu thịt, ồ, thì
đó chỉ là một ổ bánh mì. Thế thì điều này chứng minh Thiên Chúa là Đấng toàn
thiện làm sao?
Bạn hay tôi, hay bất kỳ một
tạo vật nào khác, sẽ luôn thiếu một thứ gì đó bởi vì chúng ta là hữu hạn. Còn
Chúa thì không có giới hạn vì Chúa là Đấng vô hạn; bởi đó mà Chúa không thiếu
thứ gì. Không thiếu thứ gì không có nghĩa là ở nơi Chúa có hết mọi điều lành dữ,
tốt xấu, vì như chúng ta đã biết, sự dữ chỉ là sự vắng mặt của sự lành. Bởi sự
dữ là thiếu vắng sự lành, và Thiên Chúa không thiếu gì cả, nên Chúa phải là Đấng
trọn lành, Đấng toàn thiện.
Tất cả những điều hoàn hảo
mà chúng ta thấy trên thế giới đều bắt nguồn từ Thiên Chúa. Ở nơi Thiên Chúa
không chỉ là có tình yêu, có vẻ đẹp, có sự thiện, mà Thiên Chúa là
tình yêu, Thiên Chúa là vẻ đẹp, và Thiên Chúa là sự
thiện. Nhưng nếu Thiên Chúa là Đấng toàn thiện và toàn năng, thì sao lại có quá
nhiều sự dữ và đau khổ trên thế giới như thế? Đó là câu hỏi quan trọng mà chúng
ta sẽ xem đến trong bài sau.
CÓ PHẢI THIÊN CHÚA LÀ “NAM GIỚI” KHÔNG?
Người
Công giáo gọi Thiên Chúa là ông (he, il, ông trời), điều đó không có nghĩa là họ
nghĩ Chúa là một người phái nam theo nghĩa đen. Giáo hội Công giáo dạy: “Khi gọi
Thiên Chúa là “Cha”, ngôn ngữ đức tin chủ yếu muốn nêu lên hai khía cạnh: Thiên
Chúa là nguồn gốc thứ nhất và là Đấng uy quyền siêu việt trên hết mọi sự, đồng
thời là Đấng nhân hậu và yêu thương chăm sóc mọi con cái của Ngài… Ngài không
là nam mà cũng không là nữ. Thiên Chúa là tinh thần thuần khiết trong đó không
có chỗ cho sự khác biệt giữa hai giới. Nhưng các
'sự hoàn hảo' tương ứng của người nam và người nữ phản ánh một điều gì
đó về sự hoàn hảo vô biên của Chúa.”[2]
LÝ DO CHO NIỀM TIN CỦA CHÚNG TÔI:
THIÊN CHÚA
* Vạn vật cần đến một lời giải thích tối hậu không cần được lý
giải bằng một điều gì khác, điều mà chúng ta có thể gọi là "hữu thể"
vô hạn hay “tự hữu."
* Thiên Chúa, Lời giải thích tối hậu này, phải là Đấng vô hạn.
Vì căn nguyên này không thiếu một điều gì, nên một mình Thiên Chúa có tất cả mọi
sự hiểu biết và mọi sức mạnh.
* Thiên Chúa phải là toàn thiện, dù Ngài không thiếu một điều chi,
sự dữ chỉ là sự vắng mặt của sự thiện.