ÁNG HƯƠNG LÒNG
Cạnh tranh trong
sinh hoạt tôn giáo là sự ngột ngạt của những làn khói đen che kín tâm hồn… “Ta
ghê tởm mùi hương. Ta không chịu được các ngày đầu tháng, các ngày sabbat và
các ngày lễ trọng khác.” (Is 1,13)
Có nhiều thứ trầm
hương, hương dâng trong đền thờ Phật, trong đền thờ Chúa. Kho tàng văn chương
tu đức Ðông Phương, có câu chuyện kể về hương trầm như sau:
Làng kia có
ngôi chùa. Dân trong làng đem tượng Phật của mình đến để trong chùa. Ngày rằm,
người ta đến dâng hương Ðức Phật. Trong số các tín nữ đến chùa có bà quê nghèo
không tiền mua nhang. Trong số các tín nữ ấy, có bà mang theo hương quả. Bà để
ý thấy bà quê kia không bao giờ mang hương lạy Phật. Dần dần bà đem lòng khó chịu.
Cứ khi đốt
nhang lên tượng Phật của bà, bà quê kia liền lạy theo. Với cái khó chịu, bà
nghĩ rằng bà quê kia keo kiệt, chỉ chờ người khác dâng nhang là lạy ké. Bà đâm
lòng ghét bỏ. Suy nghĩ mãi, lần sau đến chùa, bà mang theo kế hoạch. Trước khi
đốt nhang, bà lấy tàu lá đu đủ làm thành ống dẫn hương đổ lên mặt Ðức Phật, đầu
kia bà lấy cái phễu gắn vào. Bà chỉ lạy nhang cho bay vào cái phễu để lên mặt
Ðức Phật của bà, không cho hương thoát sang tượng Phật bà kia. Lạy xong, nhìn
lên, bà thấy sao mặt Ðức Phật của bà mặt mày đen đủi, hai lỗ mũi đen kịt khói. Còn
tượng Phật của bà quê kia vẫn cứ đẹp đẽ sáng ngời.
Trong kho tàng
tu đức nhà Ðạo, sách tiên tri Isaia viết:
“Chúa phán: Muôn vàn hy lễ có lợi gì cho
Ta? Ta đã chán chê và không còn ưa thích những của lễ toàn thiêu bằng chiên đực,
mỡ các súc vật béo nữa. Khi các ngươi đến trước mặt Ta ai kiểm soát các vật ấy
nơi tay các ngươi, để các ngươi đi vào hành lang của Ta? Các ngươi đừng tiếp tục
dâng hiến cho Ta những tế lễ vô ích nữa. Ta ghê tởm mùi hương. Ta không chịu được
các ngày đầu tháng, các ngày sabbat và các ngày lễ trọng khác. Ta chán ghét những
ngày trăng mới và các ngày lễ trọng của các ngươi. Tất cả những thứ đó làm khổ
Ta. Ta đã nhàm chán chịu đựng rồi. Khi ngươi giơ tay các ngươi lên thì Ta quay
mặt đi. Khi các ngươi càng cầu nguyện thì Ta càng không nhận lời vì tay các
ngươi vấy đầy máu. Các ngươi hãy tắm rửa, hãy thanh tẩy, hãy hãm dẹp khỏi mặt
Ta các tư tưởng xấu xa” (Is. 1:10-20).
Trầm hương dâng
Phật hay Chúa phải là nén hương lòng. Của lễ nào vào đền thánh phải siêu thoát
từ con tim. Hôm nay có nhiều thứ hương trầm, nhiều thứ của lễ lắm.
Ðầu tháng hoa,
nếu ba cộng đoàn hợp nhau rước kiệu, kiệu nào đi trước? Nhóm mình hay nhóm kia?
Kiệu Ðức Mẹ Lộ Ðức hay La Vang, Fatima hay Hằng Cứu Giúp?
Sự cạnh tranh,
thiếu siêu nhiên dường như nó bàng bạc khắp nơi. Có đông người, nhiều của lễ là
có so sánh. So sánh thì có hơn thua. Hãnh diện thì cũng có không hãnh diện. Thành
công thì cũng có kém thành công. Tiếng khen thường nằm cạnh tiếng chê, cho dù
tiếng chê ấy không nói ra. Nó âm thầm mà khó chịu.
Một con người ba
khuôn mặt.
Vì sao trong việc
thờ phượng, người ta lại cạnh tranh như thế?
Có lẽ cái thiếu
thức tỉnh của cuộc sống đưa đến nỗi xấu xa ấy. Mỗi người đều sống với ba khuôn
mặt này: Kinh tế, chính trị và tôn giáo.
Con người kinh tế: Ai cũng cần của ăn, áo mặc, nhà ở. Nghèo
thì khổ. Nghèo không thể tiến thân. Muốn có nhiều tiền, phải cạnh tranh. Tôi
không khá hơn, người kia sẽ chiếm mất, lấn át tôi. Hai tiệm ăn gần nhau, muốn
tiệm mình có nhiều khách, tiền vào nhiều hơn, phải cạnh tranh. Chiếm được khách
bên kia là ưu tư của mình. Bất cứ gì đụng tới vật chất, tiền bạc, kinh tế đều
chạm tới cạnh tranh.
Con người chính trị: Nếu tôi không mạnh, người khác sẽ xâm
lăng. Kẻ có quyền là người có miếng. Tôi phải quen biết người có thế lực để cậy
nhờ. Tôi cần có thế lực để gây ảnh hưởng. Nếu tôi không cai trị người, người sẽ
cai trị tôi. Xã hội nào cũng mạnh được yếu thua. Cá lớn nuốt cá bé. Quyền lực đến
từ nhu cầu sống còn, nó nằm sâu trong bản tính con người. Ai cũng muốn quyền lực.
Con người tôn giáo: Tôn giáo đi tìm thế giới siêu nhiên, đưa
con người đến những liên quan tới Trời. Tôn giáo mời gọi con người đến giá trị
chân thật của lương tâm. Hiểu như thế, tiếng gọi của tôn giáo nào cũng đẹp, niềm
tin tôn giáo nào cũng đáng mến và con người tôn giáo nào cũng đáng yêu.
Ba khuôn mặt trong
đền thờ.
Ai cũng đều
mang cả ba bộ mặt kinh tế, chính trị, tôn giáo trong một con người. Khi con người
tôn giáo bước vào đền thờ, bước vào chung với cả hai khuôn mặt kia: Kinh tế và
chính trị. Họ vừa buôn bán ngoài đường phố ban sáng, vừa âm mưu một ý định
chính trị ban trưa, chiều nay bước vào đền thờ dâng hương, không thể để con người
chính trị và kinh tế ở nhà. Chiều nay bước vào đền thờ, họ bước vào với cả ba
khuôn mặt. Từ đó nảy sinh một cách vô ý thức là tôn giáo, kinh tế và chính trị
lẫn lộn với nhau. Rồi tôn giáo bị sự canh tranh của hai con người kia điều khiển,
xúi đẩy.
Người ta đem cạnh
tranh trong kinh tế vào tôn giáo. Ðem cạnh tranh trong quyền lực vào tôn giáo. Cho
nên xứ đạo mình phải tổ chức linh đình hơn xứ đạo kia. Tìm cách lôi kéo người
khác vào phong trào mình để phong trào này đông hơn phong trào nọ. Ðạo mình phải
nổi hơn đạo khác. Ðền thờ này thiêng hơn đền thờ kia. Từ đó, tượng Ðức Phật bị
dơ do lòng con người dâng những áng hương hẹp hòi nhỏ mọn. Từ đó, tượng Chúa
kêu than thành tiếng: “Ta chán ghét những
ngày trăng mới và các lễ trọng của các ngươi. Tất cả những thứ đó đã làm khổ
Ta. Ta nhàm chán chịu đựng rồi” (Is. 1:10-20).
Thực tế cho thấy,
thu xếp sao cho các ca đoàn trong giáo xứ hát chung với nhau trong một lễ trọng
đã là khó rồi! Nhỏ như vậy, đã vương khói u ám, thì những công trình liên họ đạo,
liên địa phận còn khó như thế nào. “Các ngươi đừng tiếp tục hiến dâng cho Ta những
lễ tế vô ích nữa. Ta ghê tởm mùi hương.” Không có tấm lòng siêu thoát, tất cả
thờ phượng tôn giáo chỉ là những làn khói đen chứ không còn là hương trầm. Số
phận của những con người làm nên nó đã được nhắc đến trong ngôn sứ Isaia: “Khi các ngươi giơ tay lên thì Ta quay mặt
đi. Khi các ngươi càng cầu nguyện thì Ta càng không nhận lời. Vì tay các ngươi
vấy đầy máu.”
* * *
Thay vì con người
tôn giáo phải hướng dẫn con người tiền bạc và con người quyền thế, hôm nay, dường
như con người tôn giáo đang thu nhỏ lại trước hai con người kia. Từ đó, hương
khói trong đền thánh không còn là áng hương lòng, nó là u uất của những làn
khói đen vì cạnh tranh nhau.
Cạnh tranh
trong tôn giáo làm cho đời sống tâm linh nhỏ nhoi. Khi cuộc sống tâm linh nghèo
nàn, tâm hồn ấy không còn bình an nội tại và niềm vui nữa. Chung quanh cuộc đời
sẽ bị giằng co bằng cạnh tranh, họ băn khoăn làm sao hơn người. Cạnh tranh dẫn
đến lo âu. Cạnh tranh dẫn đến buồn vì sợ người khác nổi hơn mình. Trong khi
thánh Phaolô nói rõ “hoa trái của Thánh
Thần là bác ái, vui mừng, bình an, nhẫn nhục, từ tâm, trung tín, hiền hòa, tiết
độ” (Gal. 5:22).
Cạnh tranh
trong sinh hoạt tôn giáo là sự ngột ngạt của những làn khói đen che kín tâm hồn.
Của lễ dâng Chúa trong sự cạnh tranh, bấy giờ trở thành thờ cúng ngẫu tượng. Chính
vì thế tiên tri Isaia đã nói bằng ngôn ngữ rất mạnh. Thiên Chúa ghê tởm những của
lễ đó. Thiên Chúa nhàm chán chịu đựng. Thiên Chúa khổ tâm.
Thấy mình không
vui vì người khác được ca ngợi, thấy mơ hồ sự ghen tị, thèm muốn cạnh tranh
trong việc tông đồ, lúc đó, ta cần đọc lại những lời này:
“Các ngươi đừng tiếp tục dâng hiến cho Ta
những lễ tế vô ích nữa. Ta ghê tởm mùi hương. Ta không chịu được các ngày đầu
tháng, các ngày sabbat và các ngày lễ trọng khác. Ta chán ghét những ngày trăng
mới và các ngày lễ trọng của các ngươi. Tất cả những thứ đó đã làm khổ Ta. Ta
đã nhàm chán chịu đựng rồi” (Is. 1:10-20).
Lm Nguyễn Tầm
Thường, SJ.