“Bẩm quan lớn, tôi
đã suy nghĩ và tin theo đạo Thiên Chúa là đạo thật, nên tôi không thể
chối bỏ.” (Micae Nguyễn Huy Mỹ)
Trong bài tin mừng ta vừa nghe, trước khi
cho Lazarô sống lại, Chúa Giêsu luôn nhắc nhở hai chị em Maria và
Martha, trong gia đình Lazarô, phải vững tin vào cuộc sống đời đời.
Đọc truyện thánh Micae Mỹ (tử đạo ngày
12.8.1838, 34 tuổi) một điều khiến chúng ta ngạc nhiên và cảm phục đó
là: không phải chỉ có thánh tử đạo Mỹ, mà cả gia đình ông đều mạnh
mẽ tin vào Chúa, tin cuộc sống đời đời, cùng khuyên nhau chấp nhận
những gian truân cơ cực, chấp nhận cuộc chia ly chóng qua để mong chờ
ngày sống lại xum họp với nhau đời đời trong nước Chúa.
Người con gái của thánh Mỹ tuy mới 12
tuổi, lén mẹ ra tỉnh, tìm cách qua 3 lần cửa có lính gác, và thưa
với cha: “Xin cha cam đảm chịu chết vì
Chúa.” Cậu Tường mới 9 tuổi, con trai ông Lý, không đi xa được, cậu
cũng cố gắng nài nỉ dân làng đi thăm, chuyển lời đến ông: “Cha đừng lo cho chúng con, cha cứ an tâm
vững lòng xưng đạo và chịu chết vì đạo.” Bà Lý bồng con mới
sinh được mấy tháng ra thăm chồng, trao con cho chồng ẵm bế một lúc.
Bà thấy những cực hình chồng phải chịu, bà không cầm được nước
mắt, bà nói trong nghẹn ngào: “Vợ
con ai mà chẳng thương chẳng tiếc, nhưng ông hãy hi sinh vác Thánh Giá
rất nặng vì Chúa, hãy trung thành với Chúa cho đến cùng, đừng lo
nghĩ về mẹ con tôi. Thiên Chúa sẽ quan phòng tất cả. Đến thăm ông lần
này có lẽ lần sau hết, cầu xin Chúa cho ông vâng theo Thánh Ý Chúa
".
Ông Lý Mỹ lòng đau như cắt. Ông biết
rằng sự ra đi của ông sẽ là nỗi thương đau vô cùng cho vợ con, nhưng
vững tin vào Tình Yêu và sự quan phòng của Thiên Chúa, ông bình tĩnh
an ủi họ: “Lời bà khuyên nhủ đốt
thêm lửa kính mến Chúa trong lòng tôi, bà đem con về săn sóc chúng
thay tôi, sớm tối cầu nguyện nhiều cho tôi vững lòng xưng đạo Chúa
trước mặt thiên hạ, hẹn ngày sau gặp bà và các con chung hưởng hạnh
phúc vĩnh cửu nơi quê thật là nước Thiên Đàng".
Nhờ lời khích lệ của vợ con, ông Lý
được tăng sức mạnh, càng vững lòng tin hơn, sẵn sàng hy sinh tính
mạng vì đạo Chúa.
Trong khi bị giam với bố vợ là Ông Antôn
Nguyễn Đích, Ông Micae Nguyễn Huy Mỹ sẵn sàng chịu đòn thay cho nhạc
phụ. Ông thường khuyến khích nhạc phụ:
"Cha
đã tuổi cao sức yếu, chẳng sống được bao lâu nữa, nếu không chết vì
đạo, thì cũng chết vì bệnh, nhưng nếu Tử Đạo, sẽ làm Vinh danh Thiên
Chúa và được hạnh phúc Thiên Đàng. Cha đừng luyến tiếc sống thêm ít
ngày, con đây còn khỏe mạnh, đời còn dài, vợ trẻ với đàn con thơ
dại, thật đáng yêu đáng quý, nhưng con tin Thiên Chúa sẽ lo liệu thật
tốt đẹp cho chúng. Hơn nữa, khi cha con ta được lên Thiên Đàng, sẽ cầu
bầu trước nhan Thiên Chúa, thì có ích hơn cho cả gia đình dòng tộc.
Cha đừng lo về những hình khổ phải chịu, con sẽ chịu đòn thay cho cha
hết thảy. Cha hãy cam đảm làm chứng nhân và sẵn lòng chết vì yêu
mến Chúa Giêsu Kitô, Đấng đã chết vì chúng ta.."
Mỗi lần quan truyền đánh đòn cụ Trùm Đích, thì
ông Mỹ đứng lên thưa: “Cha tôi đã già nua
tuổi tác, xin quan lớn tha cho, tôi xin chịu đòn thay.” Quan thấy ông có
lòng hiếu kính, nên chấp thuật lời xin ấy. Ông Mỹ chịu đòn gấp hai lần nên y
phục rách nát, thân mình đầm đìa những máu, tứ chi bầm tím. Ông còn phải mang
gông xiềng nặng hơn, bị cùm xiết chặt hơn, khiến càng thêm đau đớn, nhưng vị
chứng nhân Chúa Kitô luôn tỏ ra hân hoan vui mừng.
Micare Nguyễn Huy Mỹ nguyên quán ở Đại Đanh
tỉnh Ninh Bình, đến lập nghiệp và lập gia đình tại làng Kẻ Vĩnh. Micare Mỹ sinh
năm 1804, mồ côi cha năm lên 10, rồi hai năm sau mồ côi mẹ. Được người tận tâm
nuôi dưỡng giáo dục, cậu Mỹ tỏ ra rất thông minh và đạo đức: Thông thạo chữ Hán
và nghề thuốc. siêng năng đọc kinh sáng tối, tham dự và lãnh nhận các Bí Tích,
nhất là Bí Tích Thánh Thể. Cậu thường tìm nơi thanh vắng yên tĩnh trong vườn để
đọc kinh Mân Côi và cầu nguyện
Năm 20 tuổi, anh Mỹ kết duyên với cô Maria Mến
(Miều), con gái ông trùm Antôn Nguyễn Đích. Cuộc sống gia đình đầm ấm hạnh phúc
với 8 người con đạo hạnh, khiến hết thảy dân làng đều mến phục kính nể. Họ đồng
thanh thỉnh ông làm chánh tổng, nhưng ông từ chối. Sau cùng vì vâng lời đức cha
Havard Du, để có cơ hội bao che chủng viện và giúp đỡ giáo dân trong thời cấm
đạo, ông nhận chức lý trưởng.
Làm lý trưởng, ông Mỹ tỏ ra là người liêm
khiết, không ham quà hối lộ. Khi phân xử, ông rất công bằng chính trực, không
thiên vị bên nào. Với những người vướng mắc tệ đoan xã hội, ông khuyên răn, sửa
trị nghiêm minh. Lo cho gia đình thế nào, ông Mỹ cũng chăm sóc làng xã như vậy.
Mỗi tối, ông thường đọc kinh chung với phu tuần trước khi thi hành công tác.
Ông khuyên nhủ người không đạo, giúp đỡ người nghèo, tạo điều kiện cho họ năng
nhận các Bí Tích, từ nhân xử lỗi, để họ trở thành người giáo hữu tốt và người
công dân lương thiện. Cả tổng vẫn lấy làng Kẻ Vĩnh ra làm gương cho các làng
khác.
Ở chức vị lý trưởng, ông Mỹ đã cam đảm khôn
khéo che giấu nhiều linh mục trú ẩn trong làng. Chính vì tinh thần ấy mà ông bị
bắt.
Ngày 2.7.1838, Tổng Đốc Lê văn Đức chỉ huy
cuộc bủa vây làng Vĩnh Trị. Micae Nguyễn Huy Mỹ, lý trưởng và là con rể của
trùm Đích, ông nói với nhạc phụ rằng: “Cha
con ta đồng sinh tử với nhau, việc Chúa quan phòng đã đến, xin cha đừng lo sợ.”
Nói xong ông ra đón quan Tổng Đốc tại đình làng. Quan truyền cho các tín hữu và
linh mục phải ra trình diện, nếu không ông lý trưởng phải làm tờ cam đoan. Ông
viết: “Lý trưởng Nguyễn Huy Mỹ làm tờ cam
đoan: Làng chúng tôi không có đạo trưởng cùng các đồ quốc cấm. Nếu khai man tôi
xin nộp mạng cả gia đình tôi”.
Tờ cam đoan chưa ráo mực, thì quân lính dẫn
đến linh mục Giacôbê Mai Năm. Quan nhìn ông lý trưởng hỏi phải xử thế nào? Ông
lý thưa: “Bẩm quan lớn, quan thương thì
chúng tôi được nhờ, bằng không tôi xin nộp đầu chịu tội.” Bấy giờ quan
truyền đánh ông lý trưởng 40 roi, rồi đóng gông giải ra tỉnh cùng với linh mục
Mai Năm và cụ trùm Nguyễn Đích.
Trên đường ra thị xã Nam Định, một kỳ mục
trong làng bàn tính với ông lý Mỹ xin nộp tiền chuộc để ông được tha về, nhưng
ông từ chối:
“Xin
cảm ơn lòng tốt của dân làng, nhưng nên để tiền đó giúp vợ con tôi và mở tiệc
mừng khi đưa thi hài tôi về”.
Vì biết không thể dung bạo lực lay chuyển ý chí
của cha Năm, nên quan không thúc ép nhiều. Với cụ trùm Đích đã 70 tuổi già sức
yếu, thì quan cũng nương tay. Riêng ông lý Mỹ, đang tuổi cường tráng, lại nói
năng lưu loát, nên quan dùng đủ phương kế khuyến dụ ông bỏ đạo:
- Anh
còn trẻ trung, thông minh sắc sảo, dân chúng đều quý trọng, sao anh lại khờ dại
không bước qua Thập Tự?.
-
Trước khi tôi sinh ra, đã có dân chúng. Vậy khi đó ai lãnh đạo, nên tôi không
vì thế mà làm theo lời quan được.
- Anh
không thương người vợ hiền với đàn con sao?
-
Thiên Chúa trao phó người vợ và con cái cho tôi săn sóc khi tôi có
thể, nay Người đặt tôi vào tay quan lớn, thì tôi xin vâng ý Người, vợ
con tôi chắc cũng vui lòng theo ý tôi.
Ông lý còn dùng nhiều lý luận sắc bén
đối chất với quan: “Bẩm quan lớn,
tôi đã suy nghĩ và tin theo đạo Thiên Chúa là đạo thật, nên tôi không
thể chối bỏ. Giả như có ai nói quan lớn đạp đầu đức vua đã ban chức
trọng cho quan, hẳn quan lớn chẳng dám làm, thì tôi đây lẽ nào đạp
ảnh Chúa tôi thờ kính…”
Quan Tổng Đốc nổi giận truyền đánh đòn
ông Lý nhiều lần, tính tổng cộng trong suốt thời gian bị giam giữ,
ông phải chịu đến 500 roi, kể cả 3 lần chịu đòn thay cho nhạc phụ.
Nhìn cụ Trùm Đích tuổi già sức yếu, ông Lý ngày đên lo lắng. Thiết
tha cầu khẩn Thiên Chúa trợ giúp ban ơn cho nhạc phụ vững tin cho đến
giờ phút cuối cùng
Các quan làm án xử trảm cha Mai Năm. Ông
Đích và Ông Mỹ. Bản án được lệ lên triều đình xin châu phê. Ngày
12.8.1838, ba chứng nhân Tin Mừng được biết vua Minh Mạng đã y án. Các
ngài vui mừng hớn hở chuẩn bị tâm hồn lãnh nhận Bí Tích hòa giải
và rước Mình Thánh Chúa cách sốt sắng. Cùng ngày ấy, ba vị anh
hùng hân hoan bước đến nơi xử, vừa đi vừa hát bài Thánh Ca: “Chúc Tụng Chúa đi, hết thảy công
trình Chúa …” (Dn 3,57…)
Đến pháp trường bảy Mẫu, ba vị quỳ cầu
nguyện một lúc. Ông Lý Mỹ xin xử cha Giacôbê Mai Năm và cụ Antôn
Nguyễn Đích trước, quan chấp thuận. Đến lượt ông Micae Mỹ, lý hình
nói: “Ông cho tôi năm quan tiền, thì
tôi chỉ chém một nhát mà thôi, để ông khỏi phải đau đớn nhiều.” Ông
Micae trả lời: “Anh muốn chém 100
nhát mặc ý anh, miễn là chém thì thôi, còn sự cho tiền thì nhà tôi
cũng còn, nhưng tôi không muốn cho, thà cho kẻ khó thì hơn.” Nói
xong, lý hình thi hành nhiệm vụ. Tức thì dân lương cũng như giáo, phá
vòng vây của binh sĩ, ùa vào thấm máu các Đấng Tử Đạo. Thi hài các
đấng được rước về làng Vĩnh trị ngay trong đêm đó, giữa một rừng
đèn đuốc sáng rực cả góc trời. Đến sau, hài cốt của ba vị được đem
đến nhà chung Kẻ Sở (Ninh Phú).
Lm. Giuse Đỗ Đình Tiệm
Đề
tựa của Lm. HK