Ý
NGHĨA CỦA CHAY TỊNH
trong Kitô giáo
trong Kitô giáo
Chay tịnh nhắc nhở cho con người về thân phận thụ tạo của nó, đồng thời
thúc đẩy nó tỏ tình liên đới với người đồng loại của mình.
Thực hành khổ chế nói chung và ăn chay nói riêng không phải
là độc quyền của Kitô giáo, ngay từ thời xa xưa, người ta đã tìm thấy sự khổ chế
và chay tịnh trong tất cả mọi tôn giáo và mọi môn phái thần bí.
Khổ chế bên ngoài Kitô giáo thường được xây dựng trên một
quan niệm nhị nguyên nơi con người. Nói cách khác, thân xác cần phải được chế
ngự vì nó là một thứ tù ngục giam hãm linh hồn. Một cách nào đó, những người thực
hành khổ chế muốn chối bỏ thân phận thể xác của mình. Do sự siêu thoát triệt để
mà khổ chế có thể mang lại, con người dần dần đạt đến tình trạng dửng dưng đối
với thế tục và cuộc sống trần thế, một ý tưởng như thế thật đáng ca ngợi vì nó luôn luôn hướng con người đến những giá trị thiêng
liêng cao quí trong
cuộc sống. Tuy nhiên, một thứ khổ chế có tính cách miệt thị đối với thân xác
như thế chỉ có nguy cơ khiến cho con người tự mãn, tự
kiêu và trong nhiều trường hợp có thể rơi vào những xáo trộn tâm lý trầm trọng.
Ðối với Kitô giáo, ơn cứu rỗi không hệ tại ở những cố gắng
thoát tục để đạt đến một tình trạng hoàn toàn cắt đứt thân phận thể lý của
mình. Kitô giáo không chủ trương chối bỏ thân xác mà trái lại, bởi vì nền tảng
của niềm tin Kitô chính là mầu nhiệm nhập thể, tức sự kiện Thiên Chúa hóa thân
làm người. Sự kiện con người cần phải ăn để sống đã được Kinh Thánh xem như một
thể hiện rõ ràng nhất của tính có cùng của thân phận con người. Cho dẫu con người
đã phải đổ mồ hôi xót con mắt mới có mà ăn, thức ăn tự nó vẫn là một ân ban của
Thiên Chúa. Sách Sáng Thế Ký đã khẳng định điều đó ngay từ những trang đầu
tiên, chính Thiên Chúa trao ban mọi thứ trái cây cho ông bà nguyên tổ của loài
người.
Trong 40 năm lang thang sa mạc, dân Israel đã cảm nghiệm
được rằng thức ăn là ân ban nhưng không của Thiên Chúa. Ngài đã cho manna từ trời
rơi xuống. Ngài đã cho chim cúc từ xa bay lại. Ngài đã cho nước vọt ra từ phiến
đá. Giáo ước giữa Ngài và dân Israel lại được xây dựng trên một lời hứa rất cụ
thể: họ sẽ được dẫn đến một vùng đất chảy sữa và mật ong.
Trong Tân Ước khi nhân bánh và cá để nuôi sống trên 5,000
người đói lả. Khi hóa 6 chum nước thành rượu hảo hạng. Khi cho các môn đệ bắt
được mẻ cá gần rách lưới, Chúa Giêsu đã thực sự muốn nói lên sự quan tâm và
lòng ưu ái của Ngài đối với sự sống thể lý của con người. Trong Kinh Thánh, những
dấu chỉ của giao ước giữa Thiên Chúa và loài người luôn luôn diễn tả ra trong
cái cụ thể của lịch sử, trong bề dày của thân phận con người. Sự lệ thuộc của
con người về của ăn thân xác đặt nó vào một sự lệ thuộc cơ bản. Ðó là sự lệ thuộc
của thụ tạo đối với Ðấng tạo Hóa. Do đó, sự đói khát của ăn
nuôi sống thân xác tượng trưng và khơi dậy một sự đói khát cơ bản hơn. Ðó là sự
đói khát chính Thiên Chúa. Ðây là điều mà dân
Israel đã cảm nghiệm được trong 40 năm lang thang trong sa mạc. Trong cơn đói
khát, trái tim con người bừng tỉnh để cảm nghiệm được sự đói khát những giá trị
tinh thần.
Quả thực, như lời Kinh Thánh đã nói: con người không chỉ
sống bằng cơm bánh, mà còn bởi mọi lời từ miệng Thiên Chúa phán ra. Thiếu sự
khao khát về Thiên Chúa, chối bỏ thân phận thụ tạo và cắt đứt mọi giây liên lạc
với Ngài, con người sẽ đi vào mọi thứ thái quá và lệch lạc. Không là thái quá
và lệch lạc là gì khi người ta có thể ăn uống say sưa chè chén mà vẫn có thể dửng
dưng trước và bên cạnh những kẻ đói khổ. Không là thái quá và lệch lạc là gì
khi người ta có thể tiêu pha phung phí để chăm sóc cho thân xác mà có thể nhắm
mắt làm ngơ trước nỗi khổ của người đồng loại của mình. Con người chỉ có thể sống
như thế là bởi vì nó đã chối bỏ thân phận thụ tạo của mình và cắt đứt sự lệ thuộc
vào Ðấng Tạo Hóa mà thôi.
Xét cho cùng, con người chối bỏ Ðấng Tạo Hóa cho nên cũng
ngoảnh mặt làm ngơ trước nổi khổ của người đồng loại của mình. Như vậy, trong ý
nghĩa đích thực của nó, chay tịnh nhắc nhở cho con người về thân
phận thụ tạo của nó, đồng thời thúc đẩy nó tỏ tình liên đới với người đồng loại
của mình. Ðây chính là ý nghĩa mà các tiên tri
trong Cựu Ước không ngừng chỉ rõ cho dân Israel. Ðiển hình là tiên tri Isaia mà
Giáo Hội cho các tín hữu Kitô nghe như sau:
Họ hỏi Ta về qui tắc và ước mong đến gần Thiên Chúa. Tại
sao chúng tôi ăn chay mà Chúa không thấy? Tại sao chúng tôi hãm mình mà Chúa
không hay biết? Phải, trong ngày ăn chay, các ngươi lo dàn xếp công việc làm
ăn, các ngươi hối thúc mọi người làm công. Phải, các ngươi ăn chay trong sự cãi
vã ẩu đả, v.v... các ngươi đừng ăn chay như xưa nay là cố la lớn tiếng cho người
ta nghe. Có phải đó là việc ăn chay mà Ta mong muốn? Có phải như thế là ngày
hãm mình không? Gục đầu như bông sậy, mặc áo thô, nằm trên đống tro. Có phải là
ngày ăn chay là ngày làm cho Chúa hài lòng không? Nào, ăn chay như Ta mong muốn
không phải như thế này sao? Là hủy bỏ xiềng xích bất công, tháo gỡ ách nặng, trả
tự do cho người bị áp bức, dẹp bỏ mọi gánh nặng, hãy chia cơm bánh cho kẻ đói,
tiếp rước những kẻ phiêu bạc không nhà. Nếu ngươi gặp một người trần truồng hãy
cho họ áo mặc, người đừng khi bỉ người cùng xác thịt như mình. Ngay từ những thế
kỷ đầu của Kitô giáo, những vị chủ chăn trong Giáo Hội đã nêu bật ý nghĩa của
chay tịnh như được tiên tri Isaia chỉ rõ trên đây. Ý nghĩa ấy được ngày nay
Giáo Hội nhắc nhở cho các tín hữu trong các kinh Tiền Tụng của mùa chay:
Cha muốn chúng con dùng việc hãm mình để tạ ơn Cha, nhờ
đó chúng con là những người tội lỗi giảm bớt được tính kiêu căng và khi giúp
nuôi dưỡng những người thiếu thốn, chúng con biết noi theo lòng nhân hậu của
Cha.
Trong một bài huấn giáo hồi tháng 3 năm 1979, Ðức Thánh
Cha Gioan Phaolô II đã nói đến ý nghĩa của sự chay tịnh như sau: khước từ khoái
cảm, các kích thích lạc thú và ngay cả thức ăn của uống tự nó không phải là mục
đích, nó phải mở đường cho những giá trị sâu xa hơn mà con người nội tâm cần phải
được nuôi dưỡng. Một sự khước từ, một sự hãm xác như thế phải giúp tạo nên
trong con người những điều kiện để có thể sống những giá trị cao cả mà nó hằng
khao khát.
Quả thực, con người chỉ thực sự được sung mãn và trưởng
thành khi nó biết khao khát những giá trị cao cả ấy. Và sự trưởng thành thực sự
mà con người đạt được qua sự chay tịnh không chỉ là thắng vượt được những dục vọng
và đam mê thấp hèn của bản thân mà chính là đưa con người đến gần với tha nhân
hơn.
Xét cho cùng, chay tịnh thực sự cũng chính là sống cho
ra người tử tế vậy.
Đ.Ô. Nguyễn Văn Tài