Danh nhân _ Charlot

CHAPLIN (CHARLES SPENCER)
TỨC CHARLOT
(1889-1977)
Tài tử, tác giả, đồng thời là nhà dàn cảnh điện ảnh Hoa kỳ danh tiếng nhất trong thời kỳ phim câm... cũng là một trong những thiên tài của nhân loại từ xưa đến nay.
TIỂU SỬ
Chaplin sinh tại Brixton, một vùng phụ cận Luân đôn. Xuất thân trong một gia đình theo nghề ca kịch. Lúc nhỏ, sống trong cảnh nghèo khó, nhất là thân sinh qua đời vào năm 1894. Tiên sinh phải làm việc để nuôi thân sớm: Gia đình riêng của tiên sinh cũng không được may mắn gì: tiên sinh đã phải ly dị vợ 2, 3 lần rồi cưới lại cũng bấy nhiêu lần. Người vợ sau này của tiên sinh là Oona O’Neill, ái nữ của đại văn hào Hoa kỳ Eugène O’Neill, sinh được 7 con. Từ năm 1953 tiên sinh thường ở Thụy sĩ, bên bờ hồ Genève.
SỰ NGHIỆP SÂN KHẤU
NHỮNG BƯỚC ĐẦU: Mới 8 tuổi, tiên sinh đã nối nghiệp cha bằng cách theo đoàn ca nhạc The Eight Lancashire Lads. Rồi sau đó lưu lạc gánh này sang gánh khác, từ đóng kịch câm khôi hài đến làm trò xiếc… Đây là vào khoảng những năm 1906-1908… Chaplin bắt đầu thành công trong một tuồng khôi hài Môt chàng ảo thuật diễn hỏng vai trò mình.
Từ đó về sau, tiên sinh diễn những màn như Cuộc đấu bóng (The foot ball match); Jim, Anh chàng dũng cảm (Jim the fearless) và nhất là màn The Mummings bride, một sản phẩm rất có tiếng của Charles Baldwin.
Từ 1910-1912, tiên sinh đóng nhiều tuồng tại Hoa kỳ, Gia nã đại và tuồng thành công hơn hết trong thời ký này là Một đêm tại Câu lạc bộ Luân đôn. Ở đây tiên sinh đóng vai trò một anh chàng say rượu…
Vào khoảng tháng 5/1912, tiên sinh lại về Anh quốc.
VÀO LÀNG ĐIỆN ẢNH
GIAI ĐOẠN HỢP TÁC VỚI MACK SENNETT.
Chaplin đi Hoa kỳ vào năm 1913 với tư cách kép chính của gánh. Tại đây, tiên sinh được Adam Kesses chú ý. Kessel là chủ Công ty Keystone do Mack Sennett thành lập cách đó mấy tháng. Nhưng tiên sinh từ chối lời mời đóng phim của Kessel. Vấn đề được bàn tính lại 6 tháng sau và cuối cùng tiên sinh mới nhận lời và ký giao kèo mỗi tuần là 150 dollars. Cuộc đời tài tử màn ảnh câm bắt đầu từ đây. Chaplin đã đóng độ 35 phim (300th) cho hãng Keystone và có thể chia tạm làm 3 loại như sau:
-          Loại phim trong đó tiên sinh mới là một anh kép: Trong 12 phim đầu, tiên sinh đóng chung với Mabel Normand hay Fatty do Mack Sennet dàn cảnh: Sinh sống (Pour gagner sa vie), Đua xe hơi cho trẻ con (Course d’autos pour Gosses), Cuộc phiêu lưu kỳ lạ của Mabel (Etrange aventure de Mabel), Charlot và chiếc dù (Charlot et le Parapluie), Charlot đóng phim (Charlot fait du Cinéma), Charlot vũ viên (Charlot Danseur), Charlot trà thất và Ái tình (Charlot entre le Bar et l’Amour)…
-          Loại phim trong đó tiên sinh vừa là soạn giả, vừa là nhà dàn cảnh: Charlot ghen (Julousie de Carlot), Cái vồ của Charlot (Le Maillet de Charlot), Charlot và Fatty đấu võ (Charlot et Fatty dans le Ring), Charlot chung sống với Mabel (Charlot et Mabel en ménage)…
-          Loại phim trong đó Chaplin vừa là tác giả vừa là vai chính: Charlot, thợ trồng răng (Charlot Dentiste), Charlot Họa sĩ (Charlot Peintre), Xuân tình (Fièvre Printanière), Charlot nuôi bệnh (Charlot, Garde malade), Charlot gác cổng (Charlot Concierge), Charlot tình địch (Charlot, Rival d’Amour), Charlot làm cha (Charlot Papa). Charlot Khỏa thân (Charlot Nudiste)…
GIAI ĐOẠN HỢP TÁC VỚI ESSANAY
Vào khoảng cuối năm 1914, Chaplin với Công ty Essanay theo điều kiện 1250 đô la một tuần trong 14 phim (dài 600m): Charlot vào nghề (Charlot débute). Charlot đánh võ (Charlot boxeur), Charlot trong hoa viên (Charlot dans le Parc), Charlot muốn cưới vợ (Charlot veut se marier), Charlot du đãng (Charlot Vagabond), Charlot học nghề (Charlot apprenti), Cô Charlot (Mam’zelle Charlot), Charlot thủy thủ (Charlot marin), Charlot gian phi (Charlot Cambrioleur)…
GIAI ĐOẠN HỢP TÁC VỚI HÃNG MUTUAL FILM
Vào gia đoạn này, tài nghệ Chaplin đã vang dội khắp nơi. Các hãng phim tranh nhau anh chàng Charlot, tài tử mà khán giả nào cũng vừa lòng. Đầu năm 1916, tiên sinh ký giao kèo với hãng nói trên, lương mỗi tuần 15.000 đô la cùng với 150.000 đô la vào ngày ký kết và tiên sinh đã đóng 12 bộ phim dài (600m) trong khoảng những năm 1916-1917…: Charlot lính cứu hỏa (Charlot pompier), Chaplot nghệ sĩ vĩ cầm (Charlot Violoniste), Charlot về muộn (Charlot rentre tard), Charlot trượt tuyết (Charlot patine)….
GIAI ĐOẠN THÀNH LẬP HÃNG CHAPLIN FILM, HỘI UNITED ARTISRS
Từ năm 1917, tiên sinh thành lập hãng Chaplin film để giữ chủ quyền về những phim do tiên sinh sản xuất.
Vào năm 1919, tiên sinh cùng các tài tử thượng thặng lúc bấy giờ như Douglass Fairbanks, cô Mary Pickford và D. W. Griffith thành lập một hội lấy tên là Nghệ sĩ Liên hiệp hội (United Artists). Bắt đầu từ năm 1922, tiên sinh mới sản xuất cho Hội được 9 phim: Dư luận Công chúng (L’Opinion Publique), Đi tìm Vàng (La ruée vers L’Or), Gánh Xiếc (Le irque), Ánh đèn Đô thị (Les lumières de la Ville), Thời buổi mới (Les Temps Modernes), Nhà Độc tài (Le Grand Dictateur). Ánh đèn Sân khấu (Limelight ou Feux de la Rampe), Một nhà Vua tại Nữu Ước (Un roi à New York)…
CHARLOT, CON NGƯỜI ĐIỂN HÌNH
Charlot là một vai do Chaplin xây dựng nên và đã là vai chính trong hàng trăm phim do tiên sinh đóng lấy. Trong tính chất vô cùng phức tạp của vai tuồng tưởng tượng ấy, Charlot đã thay đổi tùy theo hoàn cảnh, tùy theo sự việc xảy ra và ở đâu Charlot cũng tiêu biểu được rất trung thành con người trong cuộc:
Lúc gầy còm, nghèo đói hay phẫn uất thì anh ta là hiện thân cho những người có ý chí, có hoài bão lớn của thế kỷ XX này, nhưng cô đơn, bất lực…
Charlot cho rằng xã hội có cả một hệ thống ràng buộc, trái với sự sống tự do của con người. Charlot từ chối những sự đòi hỏi của Xã hội mà Charlot cho là lý thuyết và tưởng tượng, đòi giữ độc lập và không bằng lòng để cho tư tưởng mình bị hạn chế.
Ở đâu, Charlot cũng cam kết với điều kiện là có thể rút lui. Thái độ lúc nào cũng là một thái độ tạm thời để bảo vệ sự tự do của mình, ngay đối với bản thân, đối với kẻ khác, đối với vạn vật cũng vậy.
Vì quan niệm như vậy nên Charlot có thể “rất cô đơn giữa chợ người”. Xã hội sẽ xem chàng như một người phá rối trật tự, một trật tự mà họ đã tốn công xây dựng.
-          Mặc dầu bị sự “lạnh ghẻ” của Xã hội, Charlot vẫn thiết tha với Xã hội. Nhưng mỗi khi mà sự chung đụng với Xã hội làm sự tự do của Charlot không còn nguyên vẹn nữa thì Charlot lại ra đi, tiếp tục kiếp giang hồ, phiêu bạt…
-          Trên con đường dài vô tận và rộng mênh mông, Charlot đi tìm lại cái thiên đàng, cái bản chất hồn nhiên, mộc mạc của trước kia mà con người đã đánh mất.
Ngoài ra, Charlot còn độc đáo trong lối chọc chúng ta cười nhưng “cười ra nước mắt”.
VÀI DÒNG KẾT LUẬN
Cũng như Shakespeare hay Molière ở lĩnh vực kịch trường, tên của Chaplin gợi lên hình ảnh một nghệ sĩ chân chính, nhất là ở điện ảnh.
Mỗi một phim của tiên sinh trình bày là nói lên một ý nghĩa xã hội hay triết lý nào đó .
Trong số quái kiệt được tôn sùng mà điện ảnh Pháp gọi là “momstres sacrés” như Valentino, James Dean, Marilyn Monroẽ, Sophia Loren, Brigitte Bardot, Elizabeth Taylor… thì tiên sinh là người được tôn sùng hơn hết. Trẻ, già, nam, nữ đều mến, đều ái mộ chàng Charlot. Những phim của Charlot diễn cách đây hai ba chục năm, nay chiếu lại vẫn đông nghẹt khán giả.
Các nhà phê bình cũng biểu tình như khán giả mà thừa nhận rằng Chaplin là một thiên tài của thế kỷ XX này mà cũng là một trong những thiên tài của nhân loại từ xưa đến nay.
Trích tác phẩm DANH NHÂN THẾ GIỚI
của Trịnh Chuyết