Học làm người _ khoan và nghiêm

KHOAN DUNG VÀ NGHIÊM NGHỊ
“Chính sách khoan thì dân nhờn, thì lại phải dùng chính sách nghiêm; nghiêm tức là mãnh, mãnh thì dân tàn, tàn lại phải dùng khoan; khoan giúp cho mãnh, mãnh giúp cho khoan, có thế thì chính sách mới hòa được.” (Khổng tử)
Lm. Đỗ Đình Tiệm & Lm. Phạm Minh Công  
Đứng cương vị một người có nhiệm vụ điều khiển chỉ huy (giám đốc một xí nghiệp, giáo viên điều khiển một lớp học), đức nhân từ quả là cần thiết… Nhưng nhân từ không phải là nhu nhược. Bất cứ nhân đức nào (theo triết gia Tôma) cũng đòi hỏi biết cư xử theo mức trung dung… Khi cần phải cương quyết sửa trị, uốn nắn, chúng ta không được quá nhu nhược, quá dễ dãi để mặc người dưới tự do hành động. Mức trung dung đòi khoan dung mà nghiêm nghị và nghiêm nghị mà khoan dung (tuy là việc khó).
Sách Tả Khưu Minh kể chuyện:
Tử Sản làm tướng nước Trịnh đã lâu năm, có lòng thương dân, lấy đạo khoan dung mà trị dân. Tử Sản ốm nặng, gọi Tử Thái Thúc đến bảo rằng: “Ta chết, tất nhà ngươi làm tướng nước Trịnh. Ngươi phải biết người ta có đức mới lấy đạo khoan mà phục được dân, còn người thường phải lấy đạo nghiêm mà trị dân mới được. Này ví như lửa nóng, dân trông thấy mà sợ, cho nên chết vì lửa thì ít, nước mát, dân khinh mà nhờn, cho nên chết vì nước thì nhiều. Thế mới biết khoan dung là khó.”
Mấy tháng sau, Tử Sản mất, Tử Thái Thúc thay làm tướng, không nỡ dùng nghiêm, sẽ có mãnh lực, cứ lấy khoan dung mà trị dân.
Không được bao lâu, trong nước sinh ra nhiều trộm cướp, thường núp náu ở các đồng lầy mà lấy của giết người, nhũng nhiễu lương dân.
Tử Thái Thúc hối hận, nói rằng: “Giá ta biết sớm theo lời Tử Sản thì đâu đến thế này!”
Rồi liền đem quân đi đánh bắt bọn cướp ở đồng lầy mà giết hết. Từ đấy nước Trịnh mới bớt được trộm cướp.
Đức Khổng tử nói rằng: “Được lắm! Chính sách khoan thì dân nhờn, thì lại phải dùng chính sách nghiêm; nghiêm tức là mãnh, mãnh thì dân tàn, tàn lại phải dùng khoan; khoan giúp cho mãnh, mãnh giúp cho khoan, có thế thì chính sách mới hòa được.”
Lm. Đỗ Đình Tiệm & Lm. Phạm Minh Công