DỊ ỨNG THỰC
PHẨM
Mấy phút sau khi ăn món tráng kem miệng
với dâu tươi, bà Cúc thấy trong người bần thần, mặt nóng bừng, lưng ngứa và đổ
mồ hôi. Sau đó ruột bà cồn cào như muốn ói. Chạy vội vào nhà vệ sinh, bà tống
xuất hết những thức ăn vừa ăn vào. Đây không phải là lần đầu tiên bà bị như thế
này. Bà nhớ lại là mình không ăn được món dâu tươi!
…Đang vui vẻ
quanh bàn nhậu với mấy chai bia, vài con cua rang muối, anh Vinh bỗng thấy môi
ngứa, mắt chẩy nước cay sè, mũi nghẹt và khó thở. Anh phải ngưng ăn chạy vào
trong phòng nằm nghỉ và nhờ vợ lấy cho mấy viên Bénadryl, vì anh tự biết mình
đã bị dị ứng với thức ăn…
Những trường hợp
vừa nêu trên không phải là cá biệt, mà là rất thường gặp. Nhiều người luôn luôn
có cùng những phản ứng với một vài thức ăn, những thứ mà thường ra có công dụng
nuôi dưỡng cơ thể. Họ đã bị dị ứng đối với các loại thực phẩm này.
Theo thống kê,
trên thế giới cứ 100 người thì có khoảng 2 người bị dị ứng với thực phẩm và thường
gặp nhất là ở trẻ em. Riêng tại Hoa Kỳ thì tỷ lệ người bị dị ứng nói chung lên
đến 19% dân số. Tuy nhiên, các quan sát mới đây cho thấy là trong một số trường
hợp người ta đã sai lầm khi ta gán cho thực phẩm những điều bất lợi mà thực sự
chúng không gây ra. Do nhận xét sai lầm này, có nhiều người đã tránh không ăn một
số thực phẩm cần thiết cho cơ thể chỉ vì sợ phản ứng, và điều này dẫn đến tình
trạng kém dinh dưông. Những lo ngại không chính đáng chỉ là do sự thiếu hiểu biết
đầy đủ và không nắm vững được vấn đề.
Dị ứng thực phẩm
Dị ứng thực phẩm
đã được dùng để giải thích nhiều triệu chứng đôi khi có liên hệ hoặc không có
liên hệ tới thực phẩm mà ta ăn vào. Nhiều người dễ dàng gán cho thực phẩm là thủ
phạm của sự mệt mỏi, nhức đầu, kinh nguyệt không đều nhưng thực ra lại do căng
thẳng tâm thần; có nhiều người cứ tưởng mình dị ứng với một món ăn mà thực ra họ
không bị.
Dị ứng thực phẩm
liên can tới hiện tượng miễn dịch với chất trung gian Histamin. Dị ứng khác với
hiện tượng không dung nạp (intolerance) thực phẩm trong đó không có Histamine.
Dị ứng có thể
gây tổn thương cho da, miệng, bao tử-ruột và hệ thống hô hấp.
Da là bộ phận
chính mà mà dị ứng thực phẩm thường tấn công. Một giờ sau khi ăn phải món ăn
gây dị ứng là da đã nổi đỏ, ngứa, thậm chí sưng tấy. Trẻ con bị dị ứng thực phẩm
thường nổi ngứa phần da trên mặt, chân tay và đầu.
Người bị dị ứng
thường nôn mửa, đau bụng đi tiêu chẩy. Niêm mạc miệng sưng và ngứa. Hô hấp rối
loạn như nghẹt mũi hoặc chẩy nước mũi, hắt hơi, ngứa lỗ mũi, khó thở... Dị ứng
thực phẩm nhiều khi cũng gây ra cơn suyễn ở người có sẵn căn bệnh này.
Bình thường, các
triệu chứng trên chỉ thoảng qua, nhưng đôi khi có thể kéo dài và trầm trọng
hơn. Nạn nhân có thể bị nghẹt thở, tim đập nhanh, huyết áp xuống thấp, đưa tới
hôn mê, đôi khi tử vong. Đó là những trường hợp phản ứng quá mẫn cảm.
Dị ứng thực phẩm
gây ra do chất đạm của thực phẩm. Bất cứ chất đạm nào cũng có thể gây ra phản ứng
này, nhưng thường thường ta chỉ có vấn đề với vài ba món ăn mà thôi.
Trẻ em hay bị dị
ứng với sữa, trứng, đậu phọng, đậu nành, lúa mì, cá. Người lớn thì thường dị ứng
với tôm cua, đậu phọng, cá, trái dâu. Trước đây sô-cô-la cũng được gán cho là
gây dị ứng. Nhiều người bị dị ứng vì ảnh hưởng tâm lý chứ thực phẩm đó thực ra
không gây dị ứng.
Vài điều cần lưu ý về dị
ứng với thực phẩm:
-Dị ứng có thể xẩy
ra tức thì hoặc vài giờ sau khi ăn;
-Dị ứng thường xẩy
ra vào những lúc có nhiều căng thẳng , xúc động;
-Với một số người,
dị ứng chỉ xẩy ra khi ăn với một số lượng khá nhiều, nhưng với người khác thì
chỉ cần một chút thức ăn là đã có thể gây khó chịu;
-Thực phẩm cùng
họ có thể gây ra dị ứng như nhau. Chẳng hạn như, người bị dị ứng với hành thì
cũng có thể dị ứng với tỏi;
-Cùng một loại
thực phẩm có thể gây ra các triệu chứng khác nhau ở mỗi người;
-Dị ứng có thể xảy
ra giống nhau ở nhiều người trong cùng một gia đình vì hiện tượng miễn dịch là
do di truyền kiểm soát.
-Dị ứng có thể
đưa tới tình trạng kém dinh dưỡng, vì người bị dị ứng tránh không ăn hoặc không
hấp thụ được món đó nhưng không biết tìm những món tương đương để thay thế;
-Dị ứng thường
thấy ở trẻ em nhiều hơn người lớn.
Xác định và điều trị dị
ứng thực phẩm
Chưa có thử nghiệm
nào để xác định là một người có dị ứng đối với một thực phẩm nào đó hay không.
Vì thế, để có thể xác định thì đơn giản nhất là dùng phương pháp loại trừ. Nếu
sau khi ăn một loại thực phẩm nghi là gây dị ứng mà không có triệu chứng gì thì
loại trừ khả năng dị ứng với loại thực phẩm đó, còn nếu có những phản ứng khó
chịu thì đúng là dị ứng rồi.
Có thể dùng
phương pháp thử nghiệm trên da với một số lương nhỏ thức ăn để xem thức ăn đó
có gây dị ứng hay không. Đôi khi cũng có thể thử máu để xem có sự hiện diện
kháng thể của một thực phẩm đáng nghi nào đó.
Hiện nay không
có thuốc gì để điều trị cho khỏi bị dị ứng với thực phẩm, nên chỉ có cách tốt
nhất là dù thèm muốn đến đâu cũng phải tránh xa loại thực phẩm đã gây ra dị ứng
cho mình.. Với thời gian, sự mẫn cảm ở trẻ em có thể mất dần đi, nhưng với người
lớn thì hầu như sẽ tồn tại suốt đời.
Dị ứng thường
không gây ra hậu quả trầm trọng, ngoại trừ những hiện tượng thông thường như ngứa
đỏ ngoài da, nghẹt mũi, chẩy nước mắt... Trong những trường hợp này, chỉ cần
dùng thuốc kháng histamin để giảm các triệu chứng do chất này gây ra hoặc thoa
thuốc trị ngứa trên da. Những thuốc kháng histamin thường dùng là Benadryl,
loratadine (Claritin), Tavist...
Nhưng nếu có các
triệu chứng như nghẹt thở, tim đập nhanh, huyết áp giảm, da mặt tái xanh, đau đầu
như búa bổ, đau bụng, đi tiêu chẩy, sưng lưỡi, sưng cuống họng, sưng môi, ngứa
toàn thân...thì đó là trường hợp phản ứng quá mẫn cảm (anaphylactic reaction),
hay còn gọi là sốc phản vệ (anaphylactic shock), có thể dẫn đến tử vong và cần
được điều trị tức thì tại phòng cấp cứu.
Có nhiều ý kiến
khuyên người hay bị phản ứng quá mẫn cảm cần biết sử dụng thuốc Epinephrine để
tự cấp cứu trong khi chờ đợi được đưa đến bệnh viện. Tuy nhiên trong thực tế có
nên làm như thế hay không cần phải có ý kiến và hướng dẫn cụ thể của bác sĩ điều
trị. Để việc tự cứu chữa được an toàn.
Bác sĩ Nguyễn Ý
Đức
www.bsnguyenyduc.com
Giới thiệu: Tuyển tập Videos Sống Vui
Sống Khoẻ do Bác sĩ Nguyễn Ý Đức thực hiện
Xin trân trọng giới thiệu tuyển tập
Videos "Sống Vui Sống Khoẻ" của BS Nguyễn Ý Đức. Tuyển tập này là những
bài nói chuyện hữu ích về y tế, dinh dưỡng và sức khoẻ của BS Nguyễn Ý Đức trên
các đài truyền hình được đưa lên Internet. Cùng với bộ sách "Câu Chuyện Thầy
Lang" và những ấn phẩm đã được xuất bản, những bài viết trên Internet, tuyển
tập Videos "Sống Vui Sống Khoẻ" này sẽ cung cấp nhiều thông tin hữu
ích, đóng góp vào việc cải thiện vấn đề sức khỏe cho cộng đồng người Việt Nam
khắp nơi.