Trong mấy tháng vừa
qua, nước tăng cường sinh lực -energy drink- chứa caffein đã là đề tài được
công chúng, các nhà y khoa học cũng như truyền thông thậm chí có cả mấy Nghị sĩ
Quốc hội Hoa Kỳ thảo luận, bàn tán. Nguyên do là cơ quan FDA Hoa Kỳ cho hay họ
đã khởi sự điều tra báo cáo về 13 tử vong có thể do loại nước uống 5-Hour
Energy vả 5 tử vong với một suy tim trầm trọng do nước uống chứa nhiều caffein
Monster Energy Drink. Tuy nhiên cơ quan nhấn mạnh rằng các báo cáo này chưa phải
là kết luận của FDA.
Theo
Consumer Report, một lon 8-oz 5-Hour Energy Extra Strength có 242 mg caffeine,
Red Bull có 83 mg và Monster có 92mg. Nhiều loại nước uống có lượng caffein cao
hơn trên nhãn hiệu tới 20 lần và nhiều loại có caffein mà lại không ghi.
Xin
nhắc lại, một ly cà phê 8-oz có khoảng 100 mg. Theo các nhà nghiên cứu, một người
trưởng thành khỏe mạnh có thể dùng tới 400 mg caffeine một ngày, phụ nữ có thai
nên giới hạn ở mức độ 200 mg còn trẻ em từ 45-85 mg.
Cà
phê có chất caffein là loại nước uống rất phổ biến và ưa thích từ thuở xa xưa.
Vậy mà tại sao bây giờ lại có chuyện gây ra chết chóc bệnh hoạn như vậy.
Xin
cùng tìm hiểu.
Caffein là gì?
Caffein
là một hóa chất hữu cơ thuộc nhóm purine có trong nhiều loại thực vật như trà,
cà phê, coca…
Sau
khi uống, caffein thấm nhập rất mau vào khắp các bộ phận của cơ thể. Thời gian
bán hủy là 3 giờ nên caffein không tích tụ trong cơ thể. Đa số caffein được thải
khỏi cơ thể qua nước tiểu.
Tác
dụng chính của caffein là kích thích hệ thần kinh trung ương, tăng sinh hoạt
trí tuệ, làm ta tỉnh táo nhất là khi con người mỏi mệt hoặc chán nản. Với giấc
ngủ thì ảnh hưởng tùy người: có người gặp khó khăn, có người lại ngủ tốt khi uống
cà phê.
Caffein
làm thư giãn cơ thịt trong thành động mạch, tăng sức co bóp của tim, tăng máu từ
tim đưa ra, tăng huyết áp.
Caffein
tăng dịch vị bao tử cho nên nhiều người thích uống cà phê sau khi ăn để dễ tiêu
hóa thực phẩm.
Caffein
làm tăng sự sức chịu đựng của vận động viên thể thao, vì thế Ủy Ban Thế Vận
không cho phép vận động viên dùng quá nhiều chất kích thích này.
Caffein
làm tăng sự bài tiết nước tiểu.
Bình
thường cơ thể chịu đựng được khoảng 200mg caffein. Khi dùng trên 1000 mg thì có
người thấy mất ngủ, hồi hộp, tim đập nhanh, thở hổn hển, đi tiểu nhiều, ù tai,
sót ruột.
Tử
vong xẩy ra khi dùng trên 10 gram caffein tức là từ 80-100 ly cà phê!
Ảnh hưởng của caffein với sức khỏe
Về
ảnh hưởng của caffein lên sức khỏe có nhiều ý kiến khác nhau. Các nhà khoa học
vẫn liên tục làm việc để tìm ra câu trả lời thỏa đáng về ảnh hưởng này. Sau đây
là một số kết quả đã đạt được.
1- Ý kiến thuận
Từ
năm 1958, cơ quan Dược Phẩm và Thực Phẩm Hoa Kỳ đã coi caffein như an toàn và
không có nguy hại.
Hiệp
hội Y Khoa Hoa Kỳ cũng có ý kiến tương tự: uống cà phê hay trà vừa phải không
có ảnh hưởng xấu cho sức khoẻ.
Nhiều
chuyên gia nói người khỏe mạnh dùng không quá 300mg caffein mỗi ngày ( khoảng 3
ly cà phê ) thì là mức độ trung bình.
Mỗi
người có mức chiụ đựng với caffein khác nhau. Có người uống vài ba ly không
sao, có người chỉ uống nửa ly đã cảm thấy tác dụng kích thích của caffein.
Thường
thường một nửa số caffein tiêu thụ được thải ra khỏi cơ thể 3- 4 giờ sau khi uống.
Uống cà phê mà lại hút thuốc lá thì chất caffein lại được thải ra khỏi cơ thể
mau hơn.
a- Trẻ em với cà phê
Nhiều
bậc cha mẹ tỏ ý e ngại khi thấy con trẻ uống nhiều nước giải khát có caffein.
Theo viện Y Tế Quốc Gia Hoa Kỳ thì trẻ con và người lớn đều có khả năng chuyển
hoá caffein như nhau và caffein không có ảnh hưởng gì tới sự năng động và sự tập
trung của chúng. Tuy nhiên, caffein là một chất có tác dụng như dược phẩm nhẹ
và tuỳ theo số lượng, có thể kích thích hệ thần kinh.
b- Caffeine với ung thư
Có
một thời gian, caffein và cà phê đã bị gán cho là có thể gây ra vài loại ung
thư như bao tử, miệng, gan, ruột già, vú. Nhưng các nghiên cứu mới đây đã gỡ nỗi
oan này cho caffein. Tài liệu hướng dẫn về dinh dưỡng của Viện Ung Thư Hoa Kỳ
nhấn mạnh là không có bằng chứng nào về việc caffein làm tăng nguy cơ ung thư
các loại.
Nghiên
cứu ở Nhật, Na Uy, Hoa Kỳ đều trấn an giới tiêu thụ là caffein không gây ung
thư. Đồng thời nghiên cứu của bác sĩ Lee Wattenberg tại đại học Minnesota lại cho là cà
phê xanh có thể ngăn chặn ung thư ở các con vật trong phòng thí nghiệm và nghiên
cứu ở Na uy cho là caffein có thể ngừa ung thư ruột già.
c- Caffein và bệnh tim mạch
Nhiều
người tin là cà phê làm tăng huyết áp nên sợ không dám uống. Cũng có người nghĩ
là cà phê làm tim đập nhanh, có thể đưa tới suy tim. Sở dĩ họ tin như vậy là vì
một nghiên cứu của đại học Y khoa John Hopkins vào năm 1985 cho hay nếu uống
trên năm ly cà phê mỗi ngày thì nguy cơ bệnh tim tăng lên gấp ba lần so với người
không uống cà phê.
Sự
thực thì caffein dùng vừa phải (một hay hai ly một ngày) không làm tăng huyết
áp hoặc đau tim, trừ khi qúa nhậy cảm với caffein thì huyết áp có thể tăng lên
chút ít và kéo dài không quá vài giờ đồng hồ. Nhiều nghiên cứu cho hay sự tăng
huyết áp này cũng giống như khi ta bước lên mươi bậc cầu thang.
Có
nghiên cứu ở Ý năm 1987 cho là phụ nữ uống cà phê mỗi ngày thì huyết áp lại hơi
xuống thấp.
Năm
1989, nghiên cứu mang tên Framingham Heart Study cho hay không có một liên hệ
nhân qủa nào giữa caffein và bệnh tim mạch. Ngay sau đó, đại học Harvard rồi đến
Tạp chí của Hiệp Hội Y Khoa Hoa Kỳ cũng hỗ trợ kết quả trên và kết luận là dùng
caffein không làm tăng nguy cơ bệnh tim hay tai biến mạch máu não.
Tuy
nhiên, để an toàn, quý vị có bệnh tim mạch nên tham khảo bác sĩ về việc có nên
dùng nước uống có caffein hay không và dùng bao nhiêu là thích hợp.
d- Caffeine và thai nghén.
Đã
có nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng của caffeine vào việc thai nghén và thai nhi.
Năm
1988, một ý kiến được nêu ra là hai ly cà phê mỗi ngày có thể làm giảm khả năng
sinh sản của nữ giới. Nhưng nhiều nghiên cứu khác vào năm 1990 của Trung Tâm Kiểm
Soát và Ngừa Bệnh Hoa Kỳ CDC và Đai Học Harvard đều cho là tiêu thụ caffein
không có ảnh hưởng gì đến sự thụ thai, sự hư thai hay trẻ em sinh thiếu ký.
Nhưng
giới chức y khoa cũng như Cơ Quan Thực Phẩm và Dược Phẩm Hoa kỳ thì cẩn thận
hơn và vẫn khuyên các bà mẹ mang thai là không nên uống qúa hai ly cà phê mỗi
ngày, để tránh hậu quả không tốt.
Về
việc nuôi con bằng sữa mẹ cũng vậy: caffein có thể tràn vào sữa mẹ nhưng nếu chỉ
uống hai ba ly một ngày thì cũng không ảnh hưởng gì tới em bé.
e- Caffeine và bệnh loãng xương.
Vì
có nghiên cứu cho hay, dùng trên 700 mg caffeine mỗi ngày có thể làm tăng
calcium và magnesium qua nước tiểu cho nên nhiều người cứ sợ caffein cũng là
nguy cơ gây bệnh loãng xương. Nhưng những nghiên cứu gần đây đều không tìm ra
liên hệ nhân quả cuả caffeine với loãng xương. Như vậy xin qúy vị cứ yên tâm mà
thưởng thức cà phê, nhưng không nên dùng nhiều quá. Và nếu còn e ngại thì uống
thêm nửa ly sữa là bù lại được calcium thất thoát này.
f- Caffeine với hiện tượng chệch múi giờ.
Caffein
giúp giải quyết khó khăn cuả nhiều người khi di chuyển qua nhiều múi giờ khác
nhau. Đó là hiện tượng chệch múi giờ (jet lag).
Một
chuyên viên không gian, Charles F. Ehert, cho là caffein có thể điều chỉnh nhịp
sinh học trong người và làm giảm triệu chứng của chệch múi giờ như rối loạn giấc
ngủ, mệt mỏi. Theo ông ta, vào ngày khởi hành, nếu di chuyển về phía Tây thì
nên uống ba ly cà phê đặc vào buổi sáng; còn nếu bay về hướng Đông thì ngưng uống
cà phê cho đến buổi chiều.
Ngoài
ra, caffein còn được dùng trong y học khi phối hợp với thuốc chống đau aspirin,
acetaminophen (Tylenol), Ergot alkaloid. ..
Tạp
san của American Medical Association số tháng 6 năm 1999 công bố một kết quả
nghiên cứu cho hay uống 4 ly cà phê một ngày thì người đàn ông có khả năng giảm
sạn túi mật tới 45%.
2. Ý kiến nghiêm khắc
Những
người nhìn cà phê với đôi mắt nghiêm khắc thì cho là caffein gây ra nghiện và
có nhiều tác dụng không tốt cho sức khỏe.
Họ
đưa ra những nghi ngờ là uống nhiều caffein gây cao huyết áp, là nguy cơ của
cơn suy tim, bao tử bị lở loét, phụ nữ sanh thiếu tháng và thai nhi thiếu cân,
có thể gây ra ung thư bọng đái, tụy tạng, vú ruột già, tử cung.
Tạp
san của American Medical Association ngày 26-1-94 công bố có sự liên hệ đáng kể
giữa uống nhiều cà phê với giảm tỷ trọng đặc của xương hông, cột sống phụ nữ.
Nhưng thay đổi này không xẩy ra nếu các bà uống một ly sữa mỗi ngày.
Caffein
cũng được nói là làm tăng các triệu chứng khó chịu trước mỗi kinh kỳ của phụ nữ
như là mất ngủ, lo âu, gắt gỏng, bất an, căng vú... và làm tăng sự sản xuất
kích thích tố cortisol từ nang thượng thận, làm đàn bà giảm khả năng thụ thai,
đàn ông sinh ra tinh trùng bất thường.
Tập
san y học của Hội Thần kinh Tâm Trí Hoa Kỳ kể lại trường hợp khá hi hữu như
sau: Một vị Đại Tá 37 tuổi than phiền với bác sĩ là từ hơn hai năm nay, ông ta
luôn luôn ở trong tình trạng lo âu, bồn chồn, không tập trung được trí nhớ, đôi
khi dễ cau có gắt gỏng với đồng bạn, hay đau bụng, ói mửa, đại tiện không
thông, đêm mất ngủ...
Các
thử nghiệm máu, nước tiểu đều không tìm ra bất thường nào.
Một
bác sĩ thần kinh bèn hỏi là ông có uống nhiều cà phê không. Vị Đại Tá nhận là mỗi
ngày ông ta uống tới mươi ly cà phê, cộng thêm vài lon coca cola, buổi tối uống
thêm ly sữa nóng pha với chocolate. Ông ta nói vì công việc nhiều quá nên cần uống
cà phê để tỉnh táo làm việc.
Các
bác sĩ bèn yêu cầu vị Đại Tá ngưng tất cả nước uống có caffein, thì các triệu
chứng trên giảm lần và hết hẳn.
Nhiều
người còn than phiền tối trước uống cà phê làm họ ngủ không ngon giấc, mà buổi
sáng dậy cứ mệt mỏi, nhức đầu, phải uống một ly cà phê mớí làm việc được.
Điều
này là do trong giấc ngủ, chất adenosine gây ra êm dịu bám vào các tế bào thần
kinh, làm hoạt động của chúng giảm và ta đi vào giấc ngủ. Do có cấu trúc tương
tự, nên khi uống cà phê, thì tế bào thần kinh nhầm tưởng caffein là những phân
tử adenosin, nên thu hút caffein. Tế bào trở nên năng động, kích thích não thùy
tiết ra epinephrine. Epinephrine làm tim đập nhanh, hơi thở dồn dập, con ngươi
mở rộng, huyết áp tăng, bắp thịt cương cơ, con người ở trong trạng thái năng động,
tỉnh táo. Nhưng khi epinephrine tan biến thì các đáp ứng trên xìu xuống, con
người mệt mỏi. Muốn lấy lại sự năng động, nhiều người phải uống một ly cà phê để
tỉnh táo trở lại. Những người thường xuyên dùng cà phê sẽ phụ thuộc vào chất
này cũng như người hút thuốc lá cần nicotin.
Một
thắc mắc nhiều người thường nêu ra là: nếu như caffein có thể gây ra tác hại
thì tại sao các loại nước uống có chất này lại được bán khắp nơi? Câu trả lời rất
giản dị: Hàm lượng caffein trong các thức uống thông thường không cao đến độ có
thể gây rủi ro. Vì thế mà nước trà, cà phê đã trở nên phổ biến ở khắp mọi gia
đình.
Kết luận
Chuyện
energy drink có gây ra rủi ro cho sức khỏe hoặc tử vong hay không còn đang được
cơ quan hữu trách là FDA điều tra.
Tuy
nhiên, trong một văn thư trả lời ưu tư của Thượng Nghị Sĩ Richard Durbin
(D-Ill) về ảnh hưởng của nước uống chứa caffein, Phó Giám đốc Cơ quan FDA
Jeanne Ireland cho hay một người lớn khỏe mạnh có thể chịu đựng tới 400 mg
caffein một ngày mà không bị những bệnh như tim mạch, loãng xương, lú lẫn...
Cơ
quan cũng nhắc nhở dân chúng rằng các loại nước uống này không thay thế cho sự
ngủ-nghỉ bình thường mà cơ thể cần và trước khi dùng, nên hỏi ý kiến bác sĩ vì
chúng có thể có các chất gây ảnh hưởng tới sức khỏe bệnh tật của mình. FDA cũng
đòi hỏi các nhà sản xuất phải bảo đảm sản phẩm an toàn và có ghi rõ thành phần
trên nhãn hiệu trước khi đưa ra thị trường.
Thành
ra, bà con ta hãy cứ “vô tư” thưởng thức khoảng 3 ly cà phê mỗi ngày là “an
toàn xa lộ”.
Chứ
đừng như nhà văn Honoré de Balzac, mỗi ngày uống tới hơn hai chục ly cà phê, thậm
chí nhiều khi ông còn nhai nuốt bột cà phê mới thấy đã. Ông làm việc 15 giờ mỗi
ngày và diễn tả tác dụng của cà phê đại ý như sau: “Ngay sau khi những giọt cà
phê đen nóng hổi rơi vào bao tử thì tức khắc trong người ông có một sự khích động
lớn xẩy ra. Các ý tưởng xuất hiện như những binh đòan đại quân trên chiến trường
và trận chiến bắt đầu. Ký ức trở lại như vũ bão, phép dùng chữ ẩn dụ, ví von,
lý luận chan hòa tạo cho ông một nguồn cảm hứng đế viết. Viết liên tục với những
dòng chữ tràn ngập trên trang giấy trắng”.
Nghe
nói ông bị suy tim.
Chẳng
biết có phải vì uống quá nhiều cà phê.
Bác
sĩ Nguyễn Ý Đức