CHƯƠNG IV
LẮNG NGHE TIẾNG
CHÚA - HAI MỐI TÌNH CHA
Cách Assisi non một dặm,
trên đượng đi Spoleta, giữa một đồi cây dần cằn cõi ngã nghiêng, thấp thoáng
một ngôi nhà nguyện cổ, kính thánh Đamianô tử đạo. Ngôi nhà nguyện xây từ thuở
xa xưa nào, nay đã đổ nát điêu tàn. Chỉ có một vị linh mục nghèo trông nom việc
thờ phượng, sống qua ngày với của dâng cúng và tiến xin lễ.
Một buổi chiều xuân năm
1206, Phanxicô một mình lủi thủi ghé vào viếng thăm Mình Thánh Chúa. Chàng quỳ
gối, ngước mắt nhìn lên. Trên bàn thờ, có treo một tượng Chúa chịu đóng đanh,
khuôn mặt trong rất dịu dàng hiền hậu. Chàng đang để lòng cảm thương Đấng đã
chịu tử nạn vì chàng, bỗng hình Chúa khẽ động, làm môi mấp máy, rồi một tiếng
tha thiết phán ra:
Lời mầu nhiệm phán ra từ
bức tượng có một tác động phi thường. Lòng chàng thêm thổn thức cảm thương
Chúa. Từ đó, người ta thường gặp Phanxicô khóc than trên các nẻo đường hoang
vắng: “Ôi! Đau lòng biết bao! Yêu người mà không được người yêu lại!”. Và cũng
từ đó, đơn sơ và thành kính, Phanxicô nghĩ ngay đến việc sửa sang lại ngôi nhà
nguyện. Chàng tìm đến dâng cho vị linh mục một món tiền mua dầu và sắm chiếc
đèn chầu để có một ngọn lửa thờ trước tượng Chúa chịu đóng đinh.
Mấy hôm sau, Phanxicô bắt
tay ngay vào việc: Chàng vội vàng lên ngựa, mang theo ngững cuộn vải dạ cao giá
nhất trong căn phòng thân phụ, rồi thắng ngựa phi về một phố chợ ở Folignô. Bán
xong hàng, chàng bán luôn cả con ngựa, rồi mang túi bạc, một mạch về nhà nguyện
Thánh Đamianô. Gặp vị linh mục, chàng kính cẩn vái chào, đem dâng tất cả số
tiền và thuật lại rõ đầu đuôi câu truyện. Chàng không quên xin phép ở lại cùng
vị linh mục già, để cùng giúp công xây dựng lại ngôi nhà nguyện và trông nom
việc thờ phượng.
Vị linh mục già không khỏi
bỡ ngỡ. Ngài còn lạ gì cậu cả Bernađônê, một tay ăn chơi lọc lõi nhất trong
thành. Hắn đã hết trò, nay lại còn đến quấy cả hàng giáo sĩ để mua vui cười
cợt. Ngài liền từ chối. Sau cùng thấy chàng thanh niên nài nỉ mãi và có vẻ
thành tâm, ngài vui lòng nhận cho chàng ở, còn món tiền ngài nhất quyết không
nhận, vì là của thân phụ chàng. Hơi bất mãn, Phanxicô đem túi bạc nhét vào khe
cửa sổ nhà nguyện. Thế là chàng phong lưu công tử kia đã thành người giúp việc
cho vị linh mục nghèo, trông nom nhà nguyện thánh Đamianô.
Riêng ông Bernađônê, từ
ngày Phanxicô không dự chiến nữa trở về, ông đã nhận thấy con trai ông thay đổi
hẳn. Đối với nghiệp nhà thì nhạt nhẽo thờ ơ, mà hễ ông vắng nhà vài hôm thì
tiếng đồn, nào cậu cả chung sống với người hành khất, nào cậu cả lân la với
người phong. Ông bắt đầu lo ngại cho tương lai con.
Chiều hôm ấy, đợi con đi
chợ mại không thấy về, ông cụ linh cảm như có một việc quan trọng đã xảy ra.
Ông rảo tìm khắp các ngả đường phố và các vùng lân cận, cũng chẳng thấy
Phanxicô đâu. Mãi vài hôm sau, dày công dò la tìm hỏi, ông mới biết đứa con
ngông dại đã đến xin ở làm người giúp việc cho vị linh mục già coi nhà nguyện
thánh Đamianô.
Quả như điều ông đã đoán.
Có thế nào con ông mới bỏ nghiệp nhà đang độ đi lên, để làm cái nghề ấy? Nhất
định ông phải dành lại đứa con mà ông vẫn đặt nhiều hy vọng ngày mai. Cứ để vậy
thì còn gì là thể thống?
Tức giận đến cùng độ, ông
họp tất cả thân bằng quyến thuộc thành một đoàn đông, rầm rộ kéo đến nhà nguyện
thánh Đamianô. Nếp nhà nguyện điêu tàn và ngôi nhà chặt chội của vị linh mục
già bị lục soát khắp nơi, nhưng chẳng ai thấy bóng dáng chàng thanh niên đã
thoát ly gia đình đâu cả. Sau một hồi hò la nguyền rủa vô ích, tất cả hậm hực
kéo nhau ra về. Thì ra thoáng thấy bóng người kéo đến, Phanxicô đoán biết
chuyện sắp xảy ra, chàng đã nhanh chân chốn vào một hầm sâu.
Từ đó sợ người nhà đến bất
ngờ, Phanxicô ở mãi trong hầm sâu ấy suốt một tháng trời. Mỗi ngày có người đến
mang cho ít thức ăn qua bữa. Lẩn trốn tất tưởi như thế, chàng lấy làm tuổi nhục
lắm. Có một tâm tư thì bạn bè cũng như người thân thích không ai chịu hiểu.
Chuyển một hướng đời thì phải giấu giếm rụt rè. Đến nay thi hành lệnh Chúa thì
phải trốn xuống hầm như người vượt ngục. Suốt một tháng trời, chịu cực khổ, tâm
hồn chàng thì phải qua bao nhiêu là thử thách. Chàng tha thiết xin ơn nâng đỡ
và soi sáng. Trước mặt Chúa, chàng đã chân nhận được một cách thâm sâu sự hư vô
bất lực của bản thân chàng. Nhưng Chúa chẳng bỏ người có lòng chân thành khiêm
hạ. Trong đêm dày vẫn nhiều khi tràn lan ơn an ủi và chiếu rọi ơn soi sáng.
Cuối cùng ơn Chúa đã thắng. Gạt bỏ tất cả lo âu sợ hãi, Phanxicô quyết định ra
khỏi hầm để tiếp tục công việc đang bỏ dở. Chàng cương quyết chạm trán với mọi
thử thách. Một tháng qua, trốn tránh là quá hèn nhát với một thanh niên đã tự
nguyện hiến thân làm người chiến sĩ của Thiên Chúa.
Ra khỏi hầm, bước chân lảo
đảo, thần thể gầy gò, Phanxicô cương quyết tiến về Assisi. Một tháng ẩn nấp khổ cực dưới hầm đã
ghi nhiều nét đậm trên gương mặt xanh xao và trong quầng mắt sâu tím của cậu
Bernađônê.
Lúc vừa bước đến quãng
đường dẫn vào thành, mọi người đã kéo đến xúm quanh chàng.
-
Nó đây rồi!
-
Con ông Bernađônê đấy! Rõ con nhà vô phúc!
-
Điên rồi!
-
A thằng điên! Anh em ra mà xem thằng điên!
Nhất là trẻ con lại càng
tệ! Chúng vừa reo hò, vừa chế diễu. Chúng lấy đất đá ném từng loạt vào con
người ngây như dại đang cúi đầu bước thẳng không để ý đến những việc xảy ra
chung quanh.
Rồi đám đông cùng theo
Phanxicô tiến về phía nhà ông Bernađônê. Đứng trên lầu cao, ông đã nghe rõ
những tiếng reo hò. Ông vội vã chạy xuống. Vừa nhận ra chính đứa con mình,
người cha bỗng như điên như dại nhảy xổ vào, nắm lấy Phanxicô, đánh đập túi bụi
một hồi rồi kéo thẳng về nhà, trói chặt, giam vào một căn phòng nhỏ hẹp.
Ngày lại ngày, khi dọa
nạt, khi dỗ dành, người cha vận dụng hết các phương thế để lôi cuốn đứa con trở
về lối cũ, tiếp tục nghiệp nhà, gây dựng cơ sở và thanh danh. Nhưng vô hiệu. Lý
luận, tình cảm, hình phạt, tất cả đều bất lực trước chí cương quyết của
Phanxicô.
Trong lúc ấy, bà Pica chỉ
biết âm thầm khóc lóc và thành khẩn nguyện cầu, xin Chúa cứu thoát đứa con yêu
khỏi tay áp bức của một người cha độc đoán, chỉ muốn đứa con sống theo quan
niệm trưởng giả phú thương của ông.
Một dịp may đến. Có công
việc buôn bán lớn không thể bỏ qua. Sau khi nhắc lại cho cả nhà nghiệm lệnh
không được thả Phanxicô, ông Bernađônê trẩy chợ ở phiên xa, vắng nhà một thời gian.
Thừa cơ, bà Pica đã can đảm trái lời chồng, mở cửa phòng giam, trả lại tự do
cho Phanxicô. Chắc hẳn sau nhiều giờ van lơn và bày tỏ nỗi lòng, bà mẹ hiền kia
đã hiểu rõ chí hướng của con. Bà thôi không đem tình mẫu tử làm trở ngại bước
tiến của con trên đường lý tưởng. Và có lẽ bà còn an ủi khuyến khích.
Đến đây sứ mệnh làm mẹ
thánh nhân đã trọn, bà Pica lui về bóng tối, tin vững vào bàn tay quan phòng
Thiên Chúa. Người sẽ cho những dự đoán của bà về đứa con yêu được thực hiện đầy
đủ vẹn toàn.
Nhưng ông Bernađônê đã về.
Ai cũng đoán trước được cơn thịnh nộ của ông. Bao nhiêu tực giận đều đổ trên
đầu người vợ nhẫn nhục âm thầm. Và không chút chậm trễ, ông phóng thẳng đến nhà
nguyện thánh Đamianô, nơi ông biết đứa con ngỗ nghịch kia đã lại đến ở.
Vừa nghe tiếng om sòm của
thân phụ, Phanxicô bình tĩnh ra chào. Và không nao núng trước cơn giận của cha,
Phanxicô điềm nhiên thưa:
-
Thưa cha, hình phạt giờ đây khong làm sờn lòng con được
nữa. Con sẵn sàng chịu đựng tất cả vì lòng yêu mến Chúa Kitô.
Trước thái độ cương quyết
của Phanxicô, ông Bernađônê biết rằng không làm gì được nữa. Ông đành nuốt giận
trở về, sau khi đòi lại số tiền bán ngựa và bán hàng cho hả giận. Phanxicô chỉ
cho cha túi bạc còn nằm nguyên trong khe cửa số nhà nguyện, bụi bặm đã bám đầy.
Nhục nhã và tức giận, tay
cầm túi bạc, ông Bernađônê trở về nhà. Dọc đường ông nghĩ đến một nước cờ cuối
cùng mong sẽ dồn con ông vào thế bí, buốc chàng phải quay trở lại. Ông nhất
định đầu đơn kiện thằng con bất hiếu, xin truất quyền thừa tự và trục xuất khỏi
địa phương, nếu nó không trở về phục tùng cha mẹ. Hội đồng Công xã chấp đơn,
đòi Phanxicô ra tòa hầu kiện. Nhưng Phanxicô không đi. Chàng nói: “Tôi là người
của Thiên Chúa. Chỉ có Đức Giám Mục, đấng đại diện Thiên Chúa, là có thẩm quyền
xét xử tôi”. Hội đồng Công xã cũng cho lời nói ấy là hợp lý.
Không chịu buông tha, ông
Bernađônê lại đệ đơn kiện con lên Tòa giám mục. Đức giám mục đương thời là Đức
Cha Guiđô. Ngài cho đòi hai bên nguyên bị ra đối chứng trước tòa án địa phận.
-
Vâng, tôi xin ra hầu tòa trước Đức Giám mục, vì ngài vừa
là cha, vừa là chủ các linh hồn.
Phanxicô nói như vậy và
đúng ngày tòa xử, chàng cùng với cha đối chất tại công trường Thánh Nữ Maria
ngay trước dinh Giám mục. Phiên tòa hôm ấy rất là náo nhiệt. Mọi người đều nô
nức đến xem và chờ đợi kết quả. Cậu truyện xích mích giữa hai cha con nhà
Bernađônê đã làm dư luận thành Assisi
xôn xao lâu rồi. Sau khi nghe lời buộc tội của ông Bernađônê, Đức Giám mục
Guidô ngoảnh lại phía Phanxicô, đang đứng trầm ngâm như chìm vào một thế giới
siêu nhiên, không quan tâm gì đến cảnh vật chung quanh. Giọng trang nghiêm và
ôn tồn, ngài phán bảo:
-
Cha con đã bất mãn vì con. Ông kiện con vì tội trái lệnh
cha mẹ, làm nhục thanh danh và vi phạm tài sản gia đình. Vậy nếu con muốn dâng
mình làm tôi Chúa, con hãy hoàn lại cho cha con tất cả những gì là của cha con.
Con không có quyền sử dụng tất cả các tài sản ấy, dầu là để làm việc công đức,
sửa sang lại nhà Chúa. Con hãy can trường dũng cảm, đặt lòng trông cậy vào
Chúa. Người sẽ trợ giúp con và ban cho con những điều cần thiết, để con hoàn
thành sứ mệnh Người giao cho con. Con sẽ không thiếu một vật gì.”
Lời xử của vị chánh án như
một lời cổ võ. Phanxicô nhanh nhẹn đứng dậy lớn tiếng thưa:
-
Thân lạy Đức Cha, con xin theo quyết định của Đức Cha và
để cho thật hợp lẽ công bằng, con xin hoàn lại thân phụ con của bộ áo con đang
mặc đây, vì cũng là của cha con.
Dứt lời, Phanxicô không để
ai kịp đối đáp, chàng chạy thẳng vào một gian phòng cạnh đấy. Một phút sau,
chàng trở ra, trên tay ôm bộ áo quần, trên mình chỉ còn manh áo nhặm, và trên
mặt sáng lên một niềm vui giải thoát. Quần chúng đang xôn xao bỗng im bặt. Và
giữa không khí ngạt thở ấy, tiếng Phanxicô bỗng vang lên:
-
Xin tất cả những người có mặt tại đây, hãy nghe tôi. Từ
trước đến nay, tôi vẫn gọi ông Bernađônê là cha tôi, nhưng từ giây phút này về
sau, tôi hoàn toàn thuộc về Thiên Chúa. Tôi xin hoàn lại tất cả cho ông.
Rồi nhẹ nhàng đặt mớ quần
áo xuống dưới chân ông Bernađônê, chàng nói tiếp:
-
Thế là từ đây tấm thân trần này sẽ dâng lên Chúa và được
thực sự nói lên rằng: Lạy Cha của tôi ở trên trời!
Khổ tâm và tủi nhục, người
cha vơ nhanh lấy mớ quần áo, vội vã lui ra. Dân chúng nhìn tấm thân gầy gò ốm
yếu dưới manh áo nhặm mà cảm động. Có kẻ đến ưng rưng nước mắt. Riêng Đức Giám
mục cũng không ngăn nổi xúc động. Ngài vội bước xuống tòa, đến gần Phanxicô,
đưa vạt áo choàng che cho tấm thân trần của chàng. Cử chỉ ấy của đấng đại diện
Chúa tượng trưng cho sự bao bọc che chở của Đấng Toàn Năng đối với con người đã
thoát ly mọi sư để hoàn toàn phó thác trong tay Chúa.