Học làm người _ chữ tín


CHỮ TÍN
Tôn trọng sự thật là thuốc chữa cho xã hội hôm nay: “Đức Giê-su nói với những người Do-thái đã tin Người: Sự thật sẽ giải phóng các ông." (Ga 8,31-32)
Lm. HK
Để làm người có năm chữ làm đầu, là nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Chữ nào cũng cần thiết. Đối với người có đạo, càng phải chú trọng đến hai chữ: nhân và tín, chữ đầu và chữ cuối, vì “Chúa thành tín (TÍN) trong mọi lời Chúa phán, đầy yêu thương (NHÂN) trong mọi việc Người làm.” (Tv 145,13)
Bài này bàn về chữ tín vì đó là chữ bị thiếu vắng cách nghiêm trọng trong xã hội Việt Nam hôm nay, từ việc nhỏ đến việc lớn, từ việc học của trẻ em đến chuyện làm ăn của người lớn; lại nữa, nếu chưa có tín thì khoan nói đến nhân. Tín là chữ cần được quan tâm nhiều hơn.
Đúng thế, đất nước ta chưa tăng tốc được vì thiếu chữ tín. Chưa có được chữ tín nên hàng ngoại vẫn được chuộng hơn hàng nội từ chai dầu đến ống kem đánh răng, bằng ngoại vẫn được quý trọng hơn bằng nội, từ cái bằng tú tài cho đến cái bằng lái xe. 
Tín là gì? Chữ tín gồm bốn chữ: chân thành – trung tín – tự tin – và có trách nhiệm.
-   Chân thành là luôn thành thật với mọi người và cả chính mình, trong cách cư xử, điệu bộ, và lời nói.
-    Trung tín là ăn ở ngay thẳng, trước sau như một, không thay lòng đổi dạ trước những thay đổi của cuộc đời. Là Kitô hữu, Chúng ta phải trung tín trước hết là đối với Thiên Chúa, với Giáo hội, rồi đến với tổ quốc và tha nhân.
-    Tự tin là tin ở tài lực của mình trong khi thực hiện một công việc nào đó. Tự tín làm cho ta được kính phục và thành công. Tự tin khác với tự phụ, tự đắc hay tự mãn là những tính xấu chỉ làm cho ta bị ghét bỏ và gặp thất bại do chủ quan và thất nhân tâm.
Người tự tin, một khi nhận nhiệm vụ, thì đặt hết tin tưởng một bên vào khả năng thực hiện của mình, và một bên vào nhiệm vụ đã được uỷ thác. Và khi đã bắt tay vào việc là họ nỗ lực tiến cho tới đích, triệt để vận dụng tài cán, năng lực để vượt qua những gian nan chồng chất, những thử thách bủa vây, không tỏ ra chán nản, mất tinh thần, cho tới khi công việc thành công.
-    Người có trách nhiệm là người khi đã đảm nhận một công việc nào, liền coi như mình đã cam kết sẽ hoàn thành một cách chu đáo, và sẵn sàng chịu nhận mọi hậu quả của công việc mình làm trước lương tâm mình.
Bài này chỉ bàn gọn trong hai chữ đang rất cần trong cuộc sống xã hội hôm nay, hai chữ chân thànhcó tinh thần trách nhiệm.
1.      Người chân thành luôn thành thật với mọi người và cả chính mình, trong lời nói và việc làm.
Trong lời nói, cha ông ta có câu “khẩu thiệt vô bằng” (miệng lưỡi không có bằng chứng) để buộc phải cam kết trên “giấy trắng mực đen” trong những chuyện quan trọng.
Trong đời sống thường ngày, có nhiều chuyện cuộc sống và chuyện làm ăn chẳng có giấy tờ chi hết, người giữ được chữ tín mới là người giữ được khách, giữ được lòng người; cũng vậy, trong bàn định việc chung, chẳng ai muốn bàn với người thất hứa, vì “một sự bất tín, vạn sự chẳng tin.”
Một hôm, Mạnh Kha thấy nhà hàng xóm giết heo làm thịt, về nhà hỏi mẹ: “Người ta giết heo để làm gì thế hả mẹ?”
Mạnh mẫu nói đùa với con: “Để cho con ăn thịt đấy.”
Nói xong, Bà biết mình lỡ lời nên ân hận, thầm nghĩ: Ta đã nói lỡ lời rồi. Con ta còn thơ ấu, trí thức mới mở mang, mà ta nói dối với nó thì chẳng hóa ra ta dạy nó nói dối sao! Rồi Bà ra chợ mua thịt heo về nấu cho con ăn thật.
Theo Duprat và Vérel, có bốn lý do chính cho những lời nói dối, là thù ghét, tham lam, sợ sệt và khoe khoang.
-    Thù ghét thì vu khống, làm chứng gian, “bề ngoài thơn thớt nói cười, mà trong nham hiểm giết người không dao”…
-    Tham lam thì lừa gạt người khác để thủ lợi cho mình, là không giữ lời hứa khi thấy giữ thì phải chịu thiệt…
-    Sợ sệt thì chối tội, đổ tội cho người khác “đồng đổ cho tướng, tướng đổ cho đồng”…
-    Khoe khoang thì “bắc thang lên tới trời”, “xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ”…
Lời nói dối có thể sinh lợi nhưng lợi đó không bền vững mà hậu quả tai hại nó để lại thì không tránh được và còn mãi. Tổng thống A. Lincoln có một câu nói bất hủ về người gian dối: “Bạn có thể lường gạt mọi người trong một thời gian và lường gạt vài người luôn mãi, song không thể lường gạt luôn mãi hết mọi người.”
Trong một lá thư gửi thầy giáo của con trai, Lincoln đã viết: “Xin hãy dạy cho cháu biết phải lắng nghe mọi người nhưng cũng xin thầy dạy cho cháu biết cần phải sàng lọc những gì nghe được qua một tấm lưới Chân lý để cháu chỉ đón nhận những gì tốt đẹp mà thôi.”
Con người luôn tôn trọng chân lý. Dù sống trong xã hội nào, môi trường nào, người sống chân thành luôn được mọi người chung quanh tín nhiệm, khâm phục và quí mến, kể cả những kẻ gian dối cũng kính trọng những người chân thành; còn người chủ trương sống gian dối, xảo trá, thì mọi người coi khinh, không tin tưởng và tìm cách lánh xa, kể cả những người gian dối cũng không ưa sống với người gian dối.
Người có đạo thì càng phải ghét sự gian dối vì gian dối là bản tính của ma quỷ. Chúa dạy: “hễ "có" thì phải nói "có", "không" thì phải nói "không". Thêm thắt điều gì là do ác quỷ.” (Mt 5,37)
2.      Người có tinh thần trách nhiệm là người khi đã đảm nhận một công việc nào, liền coi như mình đã cam kết sẽ hoàn thành một cách chu đáo, và sẵn sàng chịu nhận mọi hậu quả của công việc mình làm trước lương tâm mình.
Xã hội luôn cần đến những người có tinh thần trách nhiệm, cũng như muốn đi đường xa thì phải dùng xe tốt. Đi xe không tốt phải chết máy dọc đường thì thiệt hại lắm, người được giao việc mà không hoàn tất thì cũng thiệt hại như thế cho công ích.
Có bốn loại người không có tinh thần trách nhiệm:
a.  Người sợ trách nhiệm: là người nhút nhát, chưa bắt tay vào đã sợ hỏng. Không dám làm, mà chỉ dám xúi người khác làm.
b.  Người tắc trách: là người không chú tâm thi hành nhiệm vụ, mà chỉ quấy quá cho xong, chứ không cố làm cho đến nơi đến chốn.
c.  Người đào nhiệm: Là người bỏ nhiệm vụ đã nhận lãnh vì một lý do không chính đáng, v.v...
d.  Người phản trắc: Là người vì kém tài, không biết khắc phục khó khăn, vì sai lầm mà gây thiết hại hoặc thất bại v.v.. rồi không dám nhận lỗi mà đổ cho người khác, nhất là người dưới.
Bất cứ một tổ chức nào, đoàn thể nào, nếu mọi phần tử đều có tinh thần trách nhiệm, biết lo hoàn tất phận sự của mình một cách hoàn hảo, thì tổ chức đó sẽ được tiến hành trong vòng trất tự, và dĩ nhiên sẽ thu hoạch được kết quả mỹ mãn.
Nếu cấp trên cố gắng thi hành nhiệm vụ, còn cấp dưới tắc trách hay đào nhiệm, hoặc tệ hơn, nếu cả cấp trên lẫn cấp dưới đều vô trách nhiệm, thì nhất định tổ chức không phát triển được và không sớm thì muộn cũng đổ vỡ.
Vnexpress gần đây thuật lại vụ xử oan ông Nguyễn Thanh Chấn:
Giữa tháng 8/2003, chị Nguyễn Thị Hoan bị giết hại tại nhà riêng ở thôn Me, xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên, Bắc Giang. Công an xác định ông Chấn, hàng xóm với nạn nhân, là thủ phạm.
TAND tỉnh Bắc Giang tuyên phạt ông án tù chung thân do giết người "có tính chất côn đồ". Đơn kêu oan của ông Chấn sau đó không được TAND Tối cao chấp nhận trong phiên phúc thẩm mở tháng 7/2004.
Trong 10 năm đi tù, ông Chấn liên tục gửi đơn kêu oan, ở bên ngoài vợ ông cũng ròng rã "gõ cửa" nhiều cơ quan công quyền và cho rằng thủ phạm thực sự của vụ án là người cùng làng Lý Nguyễn Chung. Tháng 7/2013, xem xét đơn của bà, Cục điều tra VKSND Tối cao đã vào cuộc.
Hai ngày sau khi được VKSND Tối cao tạm tha về nhà sau 10 năm bị bắt, ngày 6/11/2013 TAND Tối cao trong phiên tái thẩm đã hủy hai bản án kết tội ông Chấn giết người với mức phạt tù chung thân. Vụ án được điều tra lại. Trước đó ít ngày, Lý Nguyễn Chung đã ra đầu thú, nhận đã giết chị Hoan để cướp 2 chiếc nhẫn cùng 59.000 đồng rồi bỏ trốn.
Trước việc ông Chấn tố cáo đã bị nhóm cán bộ điều tra ép cung, dùng nhục hình, VKSND Tối cao đã phê chuẩn quyết định khởi tố, bắt tạm giam ông Trần Nhật Luật (nguyên thượng tá, phó công an huyện Việt Yên, Bắc Giang) và ông Đặng Thế Vinh (nguyên trưởng phòng 10, VKSND tỉnh Bắc Giang) để điều tra về hành vi Cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án.
Chiều 30/9, Cục Điều tra VKSND Tối cao đã tống đạt quyết định khởi tố bị can với ông Phạm Tuấn Chiêm (65 tuổi), cựu thẩm phán Toà phúc thẩm TAND Tối cao, chủ tọa phiên phúc thẩm bác đơn kêu oan của ông Chấn. Ông Chiêm bị điều tra cáo buộc thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Khi Vnexpress phỏng vấn ông Phạm Tuấn Chiêm về quyết định khởi tố ông, ông đổ tội cho VKSND Tối Cao làm việc thiếu trách nhiệm và trả lời: “Đây là chuyện tai nạn nghề nghiệp. Tuy vậy, tôi không ân hận.”
Một độc giả tên Châu có ý kiến về việc ông muốn trốn trách nhiệm: “Số phận một con người, 10 năm phẫn uất chốn lao tù. Chồng / cha tù tội, mẹ hóa điên hóa dại, con gái nhỡ nhàng duyên số, con trai thất học phiêu bạt đó đây, tán gia bại sản, hàng xóm chê cười, dư luận dị nghị, bạn bè tẩy chay, xã hội lên án, cúi đầu mà đi đằng đẵng 10 năm trời. Cả bài phỏng vấn, tuyệt nhiên không thấy một câu thăm hỏi động viên, không một lời xin lỗi, không một chút mảy may tự vấn trách nhiệm, thậm chí "tôi không ân hận", mà bác cứ chăm chăm đổ cho bên này làm sai án, bên kia thiếu sáng suốt. Thế bác ở đâu trong tập thể ấy, bác làm gì trong quy trình ấy, bác nghĩ gì trước những con người bị oan sai ấy? Ừ thì bác chẳng giết ai cả, nhưng là một thẩm phán tối cao, thì lời phán xét của bác khác nào đóng chiếc đinh cuối cùng lên quan tài và vùi chôn một phận người?”
…!!!
Thời Trung Cổ, có một bác thợ rèn rất giỏi. Bác luôn tự hào về những giây xích do bác làm ra: đó là những sợi xích tuyệt hảo, không ai phá nổi!
Ngày kia, bác bị bắt đi tù. Người ta xích bác lại bằng một sợi xích sắt. Bác ngồi quan sát giây xích, tìm cách bẻ gãy để thoát thân. Nhưng bác chợt nhìn thấy dấu hiệu của mình trên sợi xích, bác thở dài, thất vọng khi biết rằng giây xích nầy là do bác làm ra, rất tốt, chẳng ai phá nổi!
Gian dối và thiếu tinh thần trách nhiệm là những sợi xích ràng buộc nhiều người hôm nay. Người gian dối thường phải tự vệ bằng một lời gian dối khác khi bị phát hiện, cũng vậy, người thiếu trách nhiệm thường đổ trách nhiệm cho một người khác khi bị kết tội. Khi sự gian dối và thiếu trách nhiệm mới ló ra mà không được sửa ngay thì càng ngày nó càng kiên cố, càng bền chắc, cho đến ngày nó ghìm chặt lấy, nuốt sống, và làm cho tính người phải chết.
Các tính xấu giống như bầy chó rất dữ bà hoàng hậu độc ác Giêsaben đã nuôi. Ai cũng sợ bầy chó này. Nhưng chính bầy chó dữ mà bà hoàng hậu nuôi đã ăn thịt bà. Khi bà chết, xác bà bị vất ra cánh đồng, và chính bầy chó nầy đến ăn thịt xác bà.
Một nết xấu không bị trừ khử thì sẽ lớn lên, lớn lên hằng ngày. Nó ăn mất tính người để lớn lên cho đến ngày con người không còn là con người nữa mà trở nên hiện thân của thói xấu đó. Lời Chúa mô tả điều đó: "Khi thần ô uế xuất khỏi một người, thì nó đi rảo qua những nơi khô cháy, tìm chốn nghỉ ngơi. Mà vì tìm không ra, nó nói: "Ta sẽ trở về nhà ta, nơi ta đã bỏ ra đi." Khi đến nơi, nó thấy nhà được quét tước, dọn dẹp hẳn hoi. Nó liền đi kéo thêm bảy thần khác dữ hơn nó, và chúng vào ở đó. Rốt cuộc tình trạng của người ấy lại còn tệ hơn trước." (Lc 11,24-26)
Tôn trọng sự thật là thuốc chữa cho xã hội hôm nay: “Đức Giê-su nói với những người Do-thái đã tin Người: "Nếu các ông ở lại trong lời của tôi, thì các ông thật là môn đệ tôi; các ông sẽ biết sự thật, và sự thật sẽ giải phóng các ông." (Ga 8,31-32)