Chân
dung một giám mục Hoa Kỳ:
Đức
Tổng Giám Mục Chicago Blase Joseph Cupich
Trong suốt thời niên thiếu, ngài đã không bao giờ tin
là mình có 'số đi tu', thậm chí khi đã ' vào chủng viện' rồi, ngài vẫn hẹn hò với
phái nữ để 'lỡ mà' có 'ơn gọi gia đình' chăng?
Con đường đi tu bấp bênh
Người Công Giáo Việt Nam chắc hẳn không ai ngạc nhiên
khi thấy có những anh chàng nghịch ngợm mà bổng nhiên một ngày đẹp trời nào đó,
trở về trong bộ áo linh mục 'hiền khô!'.
Dĩ nhiên điều trái ngược cũng đã xảy ra, có những 'chú
đệ tử' 'hiền lành lễ phép dễ thương', mà ai cũng chắc mẩm sẽ trở thành một vị
'chân tu,' thế mà cuối cùng thì 'con đàn cháu đống', 'lên làm cha' trước cả
đồng bạn!
Đúng là ý Chuá! Có Trời mới hiểu nổi...
'Ý Chuá' là hai tiếng có thể áp dụng cho vị tân Tổng
Giám Mục Chicago Blase Joseph Cupich (phát âm Blá-gì Su-pítch theo ngôn ngử
Croatia). Trong suốt thời niên thiếu, ngài đã không bao giờ tin là mình có 'số
đi tu', thậm chí khi đã ' vào chủng viện' rồi, ngài vẫn hẹn hò với phái nữ để
'lỡ mà' có 'ơn gọi gia đình' chăng?
Lớn lên ở Nebraska trong một gia đình gốc Croatia và
rất sùng đạo, chín anh chị em cuả ngài (ngài là người con thứ ba) thường được
người cha, ông Blase Cupich, giảng dậy phải tìm hiểu ơn gọi đi tu. Nhưng lúc đó
thì ngài thường nghĩ rằng người có ít khả năng nhất trong đám chính là mình, và
do đó ngài chỉ mơ mộng sẽ làm luật sư và lo đi tìm bạn gái.
Khi người anh trai cuả ngài gia nhập chủng viện thì
ngài cảm thấy cái gánh nặng 'phải có một đưá đi tu' cuả gia đình bỗng rớt nhẹ
ra khỏi đôi vai mình.
"Tôi
nghĩ có lẽ tôi đã thoát, không lo bị mắc câu nữa" ngài nói đùa
trong một cuộc phỏng vấn với tờ Chicago Tribune. Ngài cười toe toét và ví von
thêm rằng "Cũng giống như những
phiếu giảm giá cuả các chợ vậy, mỗi gia đình chỉ được xài một lần mà thôi.”
Trớ trêu thay, khi người anh trai, và rồi cả đứa em
trai nữa, đã 'tu xuất', thì Blase Cupich lại phải 'vác chiếu' lên đường đi
'nhập chủng viện'!
Nhưng cả khi đang học triết học và thần học, ngài vẫn
còn giữ hẹn với các cô gái để phòng bị cho cuộc sống lứa đôi.
Khi bề Trên cuả ngài muốn gửi ngài qua Roma để kết
thúc khoá đào tạo linh mục, lúc đó ngài mới thú rằng mình chưa chắc chắn.
"Tôi nói
với Đức Tổng, 'Tôi chưa sẵn sàng ký giấy cam kết'" ngài kể lại.
"Ừa, Cha
cũng chưa sẵn sàng phong chức cho con đâu." Đức Tổng Giám Mục địa phận Omaha
trả lời. “Nhưng Cha vẫn nghĩ rằng con có
một ơn gọi nào đó để phục vụ cho Giáo Hội và từ từ thì con sẽ nhận ra nó.”
Những kỳ vọng
Và với 'lời tiên tri' cuả đức tổng giám mục Daniel E.
Sheehan như thế, hôm thứ Ba này, ngày 18 tháng 11 năm 2014, tân TGM Cupich, 65
tuổi, sẽ thay thế Đức Hồng Y Francis George để trở thành nhà lãnh đạo của tổng
giáo phận lớn thứ ba của Mỹ.
Đây cũng là bổ nhiệm quan trọng đầu tiên ở Mỹ cuả Đức
Giáo Hoàng Phanxicô.
Tuy chưa bao giờ gặp mặt Đức Giáo Hoàng, nhưng mọi
người đều nhận thấy vị tân tổng giám mục có nhiều đặc tính phù hợp với vị giáo
hoàng đương nhiệm.
Ngài là hiện thân cuả loại giáo sĩ nhấn
mạnh đến công bằng xã hội, cởi mở trước những thay đổi và thích thú
san sẻ đời sống với đàn chiên của mình.
Nhiều người kỳ vọng ngài có thể sẽ là người chỉ đạo
cho hàng giáo phẩm Hoa kỳ đi vào một một hướng đi mới - thay vì câu nệ vào giáo
điều thì sẽ hướng tới một con đường nhắm vào mục vụ nhiều hơn?
Trong các cuộc phóng vấn trước khi ngài rời giáo phận
Spokane để đi nhận chức vụ mới, ĐTGM Cupich đã thảo luận về nền tảng giáo dục
mà ngài được thụ hưởng, sẽ tận dụng lợi thế của chức vụ mới như thế nào và ngài
nghĩ gì về các vấn đề xã hội đang thử thách Giáo Hội.
Nền tảng gia đình
Là người con thứ ba trong chín người con cuả ông Blase
và bà Mary Cupich, Blase Joseph Cupich sinh ra tại Omaha, Nebraska, vào ngày 19
tháng 3 năm 1949, đúng vào lễ Thánh Cả Giuse, vì thế mà có tên lót là Joseph.
Không rõ vì lý do gì mà ngài được vinh dự đặt tên trùng với bố và ông nội, một
vinh dự thường dành cho đứa con cả.
Blase Joseph (B.J.) Cupich lớn lên trong không khí
giáo xứ mà các cơ sở được chính ông nội và cha cuả mình góp công gây quĩ bằng
cách đi lạc quyên từng căn nhà một.
Cha cuả ngài, một nhân viên bưu điện Mỹ, làm việc đi
phát thư buổi sáng nhưng buổi chiều thì ghé vào giáo xứ để quét dọn trường học,
làm những công việc như lau bảng, lau sàn nhà và rửa cầu tiêu.
B.J. và các anh em cũng thường ở lại sau giờ học để
giúp bố.
Ngài hồi tưởng lại, "Chúng tôi cùng trở về nhà và tất cả ăn cơm tối với nhau. Chúng
tôi cố gắng ăn cơm tối chung nhiều lần, có thể đến ba lần một tuần. Rồi 'Bố'
lại đi ra ngoài nhận thêm một công việc khác, như pha rượu cho các buổi dạ hội
party... . Sau đó, Bố mới trở về, khoảng 10, 11 giờ khuya, rồi đi ngủ, rồi lại
dậy sớm lúc 5 giờ sáng và đi làm.”
Vị tân TGM ca ngợi cha mẹ cuả ngài là "Họ tìm được đủ thức ăn lên bàn, quần
áo che lưng và gửi mọi đứa con đi học trường Công Giáo. Tất cả là chín người
chúng tôi.”
Bố mẹ ngài cũng thúc đẩy ba người con trai lớn (gồm có
Ngài), ngay từ cấp trung học, phải đi làm, để tự mua quần áo cho mình và trả
học phí cuả trường trung học Archbishop Ryan High School, vì lý do "còn có tới sáu miệng khác phải
nuôi."
Giáo xứ là nền tảng của gia đình Cupich. “Là một gia đình thứ hai," ĐTGM
Cupich nói.
Mổi tuần, các gia đình trong giáo xứ chia nhau viếng
Thánh Thể một giờ. Trẻ em đều được dạy những điệu vũ dân tộc (cuả người
Croatia) và trình diễn với những bộ y phục cổ truyền lộng lẫy.
"Riêng
gia đình tôi, bố tôi nói điều này với tất cả chúng tôi: 'Bất cứ khi nào các con
nghĩ về cuộc sống tương lai, về những chức vụ khi ra đời, thì hãy nhớ chớ có bỏ
chức vụ linh mục hay tu sĩ ra ngoài,' " TGM Cupich nói. “Mọi đưá phải suy nghĩ về việc đó."
Tuy bố nói thế nhưng khi lên trung học trong khoảng
thời gian 1960, B.J. Cupich chỉ nghĩ đến nghề làm luật sư.
Nhờ có tài ăn nói một cách tự nhiên, và điểm học xuất
sắc cộng với sở trường nói giễu hay, B.J. đắc cử làm chủ tịch hội học sinh,
đánh bại rất xa đối thủ của mình là một ngôi sao thể thao. Và do đó trở thành
'vị hoàng tử' cuả các buổi đấu thể thao trên sân nhà (home coming) cũng như các
buổi liên hoan trong trường (prom), B.J. dĩ nhiên bắt bồ rất thành công.
Những lận đận và thành công trong Ơn Gọi
Tuy nhiên, linh mục chánh xứ của giáo xứ thánh Phêrô
và Phaolô, là Đức Ông John Juricek, vẫn khuyến khích Cupich hãy thử đi tu xem
sao.
Đó là thời điểm B.J đến tuổi vị thành niên, anh cảm
thấy bị quyến rũ bởi vị giáo hoàng nổi tiếng Gioan XXIII, cuả những cải cách
của Công Đồng Vatican II và cuả lễ nhậm chức của John F. Kennedy, vị tổng thống
Công Giáo đầu tiên của Mỹ.
"Có một
niềm tự hào làm người Công Giáo," B.J. Cupich hồi tưởng lại những
năm đó. “Đó là một thời gian rất thú vị.
Người Mỹ giống như đang bơi trong một giòng sông Công Giáo."
Cupich ghi danh học tại Chủng viện Thánh Gioan Vianney
lúc 18 tuổi và tiếp tục lên học trường Đại học St. Thomas ở St. Paul, Minn, để
lấy văn bằng cử nhân Triết.
Sau đó B.J. miễn cưỡng chấp nhận lời đề nghị đi Roma
để kết thúc các năm thần học ở Giáo Hoàng Học Viện Bắc Mỷ (Pontifical North
American College). Nhưng đang khi ở Roma thì B.J. nhận được một in buồn...
Một bà cô gửi gấp cho B.J. một tin nhắn là bố anh đã
ngã bệnh.
Các bác sĩ chẩn đoán bố anh bị bệnh Parkinson (Suy
não).
Do đó ông bố phải nghỉ việc, nhưng dù không còn có tài
chánh dư thừa nữa, ông cũng không hết quan tâm cho những người kém may mắn hơn.
Ông chuyển năng lực của mình vào viêc hoạt động cho hội Thánh Vincent de Paul
để giúp người nghèo ở địa phương.
Một ngày kia, ông tức giận vì các quan chức chính
quyền cuả quận Nam Omaha đã từ chối không cung cấp thực phẩm gọi là Meals on
Wheels đến khu vực cuả mình, ông bèn quyết định phải ra tranh cử để tranh đấu
cho quyền dinh dưỡng cuả những người cao niên.
Ông đã đánh bại cách xít xao một thành viên đương
nhiệm cuả hội đồng quận và đã phục vụ từ năm 1977 đến 1988, đem chương trình
Meals on Wheels đến quận Sarpy và giúp lập ra nhiều văn phòng giúp người già ở
miền Đông Nebraska.
Trong khi đó, ở tuổi 65, bà mẹ, bà Mary Cupich, mới đi
học lái xe.
"'Ông Bà
Già' (Folks) của tôi rất thực tế," TGM Cupich nói. “Họ là loại người có khả năng suy nghĩ vượt
ra bên ngoài khuôn mẫu (thoáng). Họ không để cho hoàn cảnh làm tê liệt họ. Họ
biết rằng đôi khi chỉ cần có một số sáng kiến là giải quyết được tất cả mọi
việc. Tôi nghĩ rằng những đức tính đó đã được truyền lại cho chúng tôi... Nghiã
là trong trường hợp mình không tìm thấy một cách nào nữa, thì mình hãy tạo ra
một cách mới.”
Vào năm 1975, lúc B.J. Cupich được 26 tuổi, 'Thầy' kết
thúc chương trình thần học, lấy bằng thạc sĩ từ Giáo hoàng Học Viện Gregorian ở
Roma. Rồi cùng năm đó, 'Thầy' trở về giáo xứ nhà, thánh Phêrô và Phaolô, để
được thụ phong linh mục.
"Anh ấy
muốn gia đình sum họp với anh ta," ngưòi em trai tên là Rich Cupich
nói.
Những công tác mục vụ trong giáo phận
Trong ba năm đầu Cha Cupich nhận chức vụ làm phó xứ
đồng thời dạy học tại trường trung học cuả một giáo xứ ở Omaha. Ngài cũng phục
vụ trong ban lãnh đạo cuả Giáo Phận Omaha và giúp các chủng sinh chuẩn bị cho
chức vụ linh mục tại Đại học Creighton, một trường đại học Công Giáo điều hành
bởi các tu sĩ Dòng Tên.
Năm 1981, ngài được bổ nhiệm làm thư ký cho phái đoàn
ngoại giao của Đức Thánh Cha tại Washington, DC. Nhờ dịp này, ngài hoàn thành
luận án tiến sĩ tại trường Đại học Công Giáo Mỹ. ngài trở thành khoa trưởng của
trường Giáo Hoàng Cao đẳng Josephinum, một chủng viện ở Columbus, Ohio. Sau một
năm nghỉ phép tại Roma, ngài phục vụ thêm một năm nữa làm chánh xứ ở Omaha.
Sau đợt các bổ nhiệm đó, Cha Cupich được Vatican phong
lên hàng Giám Mục. Ba cuộc bổ nhiệm Giám mục cuả ngài đã đến từ ba vị giáo
hoàng khác nhau.
Chức vụ Giám Mục
Năm 1998, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolo II bổ nhiệm ngài
làm giám mục Rapid City, SD.
Năm 2010, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI gửi ngài đến
Spokane.
Tháng Chín năm nay, Đức Giáo Hoàng Phanxicô bổ nhiệm
ngài làm tổng giám mục Chicago.
ĐTGM Cupich cho biết ngài không rõ vì lý do gì mà Đức
Thánh Cha đã chọn ngài. Hai người chưa bao giờ gặp nhau và có lẽ sẽ không gặp
trong những ngày gần tới cho đến khi ngài đi Roma vào tháng Sáu năm sau nhân
dịp lễ kỷ niệm thành lập giáo phận Chicago.
"Đức
Thánh Cha sẽ không nhận ra tôi nếu tôi đứng xếp hàng trong một đội hình của bọn
tội phạm," ĐTGM Cupich nói đùa.
Ngài cũng cho biết rằng Đức Thánh Cha đã không đưa ra
một hướng đi hoặc một nhiệm vụ phải làm nào. Khi ngài nhận được điện thoại cuả
sứ thần toà thánh, điều duy nhất mà vị sứ thần muốn biết là ngài có chấp nhận
không.
ĐTGM Cupich đã chấp thuận, sau đó đi ăn tối với nhiều
người quen và không hề hé răng tiết lộ một lời nào.
"Họ sẽ
chỉ cho bạn một chỗ vì họ nghĩ rằng bạn biết cách thực hiện công việc và bạn
không cần phải nhờ nhiều người dẫn dắt," ĐTGM Cupich nói.
Địa vị ở Chicago
Nhưng ngài biết rằng chức vụ Tổng Giám Mục Chicago có
một ảnh hưởng to lớn hơn nhiều so với ảnh hưởng thực sự đối với 2.2 triệu người
Công Giáo trong tổng giáo phận. Vị tổng giám mục giám sát các trường Công Giáo,
các bệnh viện và các dịch vụ xã hội mà cuộc sống của nhiều người Chicago chịu
ảnh hưởng vào, trong đó có nhiều người không phải là Công Giáo.
Trong một dấu hiệu nhận biết sự quan trọng cuả giáo
phận, vị thị trưởng Chicago là Rahm Emanuel đã lên kế hoạch tổ chức một bữa ăn
sáng chào đón ĐTGM Cupich vào ngày thứ Năm tới.
"Giáo
Hội Công Giáo in một dấu chân khổng lồ trên vùng Chicago, làm nhiều việc
tốt," ĐTGM Cupich nói. “Khát vọng và
cảm nhận của rất nhiều người là Giáo Hội được thành công. Vì việc đó có ích cho
xã hội"
Trong thế kỷ vừa qua, người Công Giáo ở Mỹ từng nhìn
vào vị tổng giám mục Chicago như là một nhà khai sáng tư tưởng cho các giáo
phận ở Mỹ.
Nhưng ĐTGM Cupich thì có một cái nhìn khiêm nhượng
hơn, trên tuần báo Công Giáo cuả Mỹ, ĐTGM Cupich cho biết ngài phải kiểm tra
qua 3 câu hỏi mỗi khi có người hỏi ngài về một quan điểm nào.
"Là
những gì tôi có thể nói có đúng không? Liệu có phải nói ra sự ấy không? Và tôi
có phải là người phải nói nó không?" ngài nói. “Tôi luôn đặt những câu hỏi đó cho bản thân mình."
"Tôi
không phải là phát ngôn viên cuả các giám mục," ngài nói
thêm. “Tôi chỉ là tổng giám mục Chicago.
Tôi sẽ làm điều đó trong sự hiệp nhất với các giám mục khác. Đó là điều mà tôi
không thể bỏ qua."
Phong cách lãnh đạo
Ngài không muốn bỏ quên nhu cầu của tín hữu. Vì vậy, việc
đầu tiên là ngài muốn lắng nghe.
Ngài sẽ dành ba ngày Chúa Nhật đầu tiên để cử hành
Thánh Lễ trong những giáo xứ tiêu biểu của thành phố - St. Agatha ở Bắc
Lawndale, một giáo xứ chủ yếu là người Mỹ gốc Phi Châu; Thánh Agnes cuả Bohemia
ở Little Village, một giáo đoàn chủ yếu là người Mỹ La Tinh; và St. Hyacinth
trong khu phố Avondale, một trung tâm cho cộng đồng Công Giáo Ba Lan.
"Tôi
dành nhiều thời gian để hiểu biết người dân - về các giáo xứ, các tình huống,
các tổ chức mà chúng ta có," ngài nói. “Những tổ chức bác ái Công Giáo, trường học, công tác tại bệnh viện,
các chương trình tiếp cận cộng đồng - thực sự đã là một khích lệ."
Nhiều nhà quan sát dựa vào kinh nghiệm ở Spokane cho
biết rằng ĐTGM Cupich tham gia tích cực vào các công việc xã hội, dù là lớn hay
nhỏ, và ngài có một khả năng áp dụng mềm dẻo các giáo huấn của Giáo Hội trước
những nhu cầu của một đàn chiên luôn thay đổi.
"Giáo
Hội có thể thách thức xã hội, nhưng xã hội cũng có thể thách thức Giáo
Hội," ĐTGM Cupich nói. “Đó là một việc
tốt. Chúng ta cần phải có đủ khiêm tốn để chấp nhận điều đó."
Một thí dụ xảy ra ở trong một nhà thờ, cha xứ trước đó
đã cho phép giáo dân chúc hòa bình trước khi bắt đầu thánh lễ. Ngài đã làm lơ
như thể không nhìn thấy.
Một thí dụ khác, ngài cũng giúp hòa giải thành công
một cuộc tranh cãi tại một trường đại học Công Giáo liên quan đến việc mời vị
Tổng Giám mục Anh giáo Desmond Tutu nói chuyện chống phân biệt chủng tộc, nhưng
vị giám mục này hỗ trợ cho quyền phá thai và ngừa thai và trở thành một xúc
phạm đối với một số cựu sinh viên.
Nhưng có lẽ ví dụ nổi bật nhất là cách tiếp cận của
ngài về hôn nhân đồng tính ở tiểu bang Washington.
Năm 2012, ngài viết một lá thư nhắc lại định nghĩa của
Giáo Hội về hôn nhân là giữa một người nam và một người nữ, nhưng ngài cũng rõ
ràng cho biết rằng sự phản đối của Giáo Hội không được tỏ ra bất kính đối với
người khác. Lá thư đã được đọc trên toàn giáo phận, ngoại trừ...
Cha Patrick Baraza, một linh mục từ Kenya và là chánh
xứ cuả nhà thờ St. Ann ở Spokane, đã không đọc thư vì cho rằng hoàn cảnh đặc
biết cuả giáo xứ không cho phép. Điều đáng nói là, vị linh mục không bao giờ
nghe ĐGM đề cập đến sự việc ấy nữa.
Cha Baraza cho biết đó là phong cách của ĐGM Cupich.
Ngài lắng nghe những linh mục của mình và học hỏi thêm
trong khi làm việc.
"Trong
một cuộc đối thoại, mọi người được học hỏi lẫn nhau," Cha Baraza
nói. “Đó là những gì mà Đức Giám Mục
Cupich muốn."
ĐTGM Cupich nói rằng việc kết án người khác thì không
phục vụ Giáo Hội được việc gì cả. Sự thuyết phục nên được làm trong những dịp
gặp gỡ riêng trong bối cảnh cuộc sống của họ.
"Chúng
ta dễ dàng bị lạc trong thế giới của nhiều ý tưởng," ngài trích
dẫn lời cuả Đức Giáo Hoàng Phanxicô. “Bạn
có thể phân cực người ta. Bạn có thể xếp loại con người vào các trại giam tư
tưởng. Nhưng điều đó không giúp bạn đi được xa vì nó không bỏ neo vào một thực
tế."
Vị tân TGM nhìn vào cách tiếp cận từ bi cuả vị Giaó
Hoàng Dòng Tên như là một hướng dẫn và thừa nhận rằng ngài và ĐTC Phanxicô có
nhiều suy nghĩ giống nhau.
"Có một
sức liên hợp giữa những cách tiếp cận cuả người Croatia và cuả Dòng Tên," ngài nói. “Người Croatia rất thực tế. Chúng tôi không
lướt nhanh qua một điều nào cả. Nếu có những vấn đề cần giải quyết, thì chúng
tôi sẽ đối phó với chúng."