ĐỀ PHÒNG: NHIỄM
VIRUS EBOLA
Kính
chuyển tới quý vị những lời khuyên thiết thực của BS Nguyễn Thùy
Trang về việc ngăn ngừa lây nhiễm virus Ebola quái ác này.
Tuy nội dung nhằm giúp cộng đồng Việt Nam tại
Dallas (Texas) - nơi đầu tiên ở Hoa Kỳ xác nhận có ca nhiễm Ebola - nhưng
những thông tin hữu ích này cũng có thể áp dụng chung cho mọi người
tại mọi nơi.
(Cần nhớ: Hiện nay chưa có Vaccine phòng ngừa virus
Ebola)
"....Cộng Đồng Việt Nam tại Dallas, Texas nên
phòng hờ trường hợp Ebola gây nhiễm. (vì mới phát hiện 1 trường hợp nhiễm
Ebola tại Dallas). Luôn ghi nhớ là vi trùng Ebola chỉ có thể lây sang bằng
đường tiếp xúc như nước miếng, ho, khạc nhổ, vào miệng, vào mũi mình, ăn cơm
chung, hoặc ai đó sờ dính phần máu, mủ, huyết tương của bệnh nhân.
Virus Ebola không bay trong không khí, do đó khi các
bạn sử dụng nhà vệ sinh công cộng, ở nhà hàng, quán ăn LUÔN RỬA TAY SẠCH sau
khi sử dụng.
Các cánh cửa của nơi vệ sinh công cộng cũng nên mở
bằng cách (cầm tờ giấy) để mở knob (a handle on a door) thay vì sử dụng tay. Sự
thận trọng của mình là khi gặp một người trong đám đông, Shopping Mall, lúc đi
chợ..., đang trong cơn ho thì nên tránh xa ..."
BS Nguyễn Thùy Trang (Hoa Kỳ)
BỆNH VI KHUẨN EBOLA LÀ GÌ ?
Bệnh nầy thế giới có biết đến vào năm 1976. Rồi đến 1979 thì
thế giới kinh hoàng thật sự vì có người mang bệnh đó vào Đức, Hoa
Kỳ.
Lúc đó người ta thấy bệnh nhân tại xứ Phi Châu nhỏ là Zaire.
Người ta thấy bệnh nhân chết với tứ chi ngũ tạng đều rĩ máu, người
nào chôn nạn nhân sau đó vài ngày sau cũng chết luôn. Có nguyên làng
người ta phải bỏ đi chỗ khác.
Nhà chức trách cho nhân viên Y tế đến chôn xác, họ mang mặt nạ, bịt mắt
mũi rồi ngôi mộ được rải vôi... Nhóm bác sĩ Không Biên Giới của Pháp đến tiếp
tay trị bệnh. Nhưng tất cả đành bó tay vì bệnh này thuộc loại siêu vi trùng
(virus).
Trở lại xứ Phi Châu. Ai cũng đều biết những xứ này rất nghèo. Chỉ trừ
Nam Phi do người da trắng cai trị và có mỏ kim cương lớn nhất thế giới... Chợ
búa Phi Châu cũng giống như những chợ nghèo trên thế giới. Ngôi chợ nhỏ, che
nắng bằng những tấm nylon, ngồi trên sạp hay dưới đất bụi mù. Đa số bán trái
cây và thịt thú rừng. Người dân Phi Châu hầu như họ thích ăn thịt thú rừng phơi
khô, Việt Nam cũng vậy nhưng tại Phi Châu thì người ta phơi nguyên một con thú
rừng khô rom. Việt Nam có danh từ như sau: "Mày như con... khỉ khô
vậy" hay là: "Cái khỉ khô... nè..." Vâng! xứ Phi Châu người ta
phơi khô nguyên một con khỉ, đó là con khỉ khô không hơn không kém. Phơi khô,
tứ chi rút khô lại, khỉ nhăn răng, cột bằng dây hay rễ cây rừng quấn lại... Rồi
người mua về, cứ việc lột da và xé thịt khỉ khô mà ăn ngon lành, không cần nấu
chín lại vì khỉ khô được phơi khô chín rồi, còn nếu không chín thì ráng chịu
vậy...
Nên từ đó có nhiều bệnh phát sinh từ loại khỉ khô này mà ra.
1. - Bệnh xuất huyết Ebola là gì?
Nóng xuất huyết Ebola (Ebola hemorrhagic fever / gọi tắt là Ebola HF)
rất nguy kịch cho bệnh nhân, thường thường là chết không cứu được. Bệnh truyền
từ loài khỉ và loại chimpanzees, đến người với nhau. Thế giới biết đầu tiên từ
năm 1976. Trước đó thì không có cả trên trăm năm nay. Kể từ khi Anh Quốc, Bỉ,
Đức đô hộ những xứ thuộc Phi Châu này.
Do loại siêu vi khuẩn mang tên siêu vi Ebola. Tên được gọi là thấy phát
xuất đầu tiên từ dòng sông thuộc xứ Congo (nay là Zaire). Đây là một loại vi
khuẩn trong họ vi khuẩn RNA gọi là Filoviridae. Hiện nay có 4 loại vi khuẩn
Ebola tấn công vào động vật như: Ebola Zaire, Ebola Sudan, Ebola Ivory Coast,
còn loại thứ tư Ebola Reston chuyên tấn công vào loại khỉ hay vượn nhưng chưa
tấn công vào người.
2. - Nguồn gốc xuất xứ vi khuẩn Ebola?
Hiện nay người ta chưa biết nguồn bệnh từ chỗ nào phát ra. Nhưng người
ta biết trước đó nó tấn công vào động vật, như sư tử, rồi đến loại khỉ gọi là
zoonotic (animal-borne) (nghĩa là tấn công vào loại động vật linh trưởng).
Và vi khuẩn vẫn còn trong lục địa Phi Châu. Sở dĩ người ta gọi loại vi
khuẩn thứ tư là Ebola Reston, vì nó tấn công vào loại khỉ cynomologous (loại
khỉ này thường thấy tại Sở Thú Saigon). Hoa kỳ và Ý đại Lợi nhập giống khỉ này
từ Philippines vào các phòng thí nghiệm trong nước để dùng vào sự thí nghiệm
các loại thuốc trước khi tung ra cho dân chúng xài, như phấn son, thuốc kháng
sinh, thuốc trụ sinh...
3. - Xảy ra bệnh dịch này từ đâu?
Hiện nay Y tế biết chắc những xứ sau đây: Congo (Zaire), Gabon, Sudan,
Ivory Coast, và Uganda, nghe nói có sư xuất hiện tại Liberia, rồi sang bên Anh
quốc do những y tá cứu thương mang về nước mình. Hiện nay tại Hoa kỳ chưa có
trường hợp nào hết, nhưng loại khỉ mà Hoa Kỳ nhập từ Philippines đã có bệnh và
được giết sạch không chừa một con nào hết tại các phòng thí nghiệm đang nuôi
chúng.
4. - Vi khuẩn Ebola lan tràn cách nào?
Đây là một sự tình cờ, người ta biết trước vi khuẩn này chỉ tấn công vào
loài vật như sư tử, nai, khỉ, chưa tấn công vào người. Nếu tấn công vào người
là do một nguyên nhân nào mà Y khoa chưa đoán được, có thể do người Phi châu
thích ăn khỉ khô và nấu nướng không được chín thịt lắm. Nghĩa là người lây bệnh
do khỉ mang bệnh đến vì ăn thịt khỉ khô.
Sau khi xâm nhập vào người, thế là lan tràn bệnh dịch kinh khủng này.
Mắt, mũi, mồm, hậu môn đều rướm máu tươi ra từng cục từng cục, rồi sau đó máu
đen ngòm. Lan truyền từ lúc người đụng vào chất lỏng như ói mửa hay máu đó.
5. - Bệnh nhân nhập viện được điều trị ra sao?
Định bệnh Ebola rất khó. Khi bệnh nhân nhập viện với những triệu chứng
như nóng sốt, ngứa mắt và khô họng... như vậy bác sĩ cũng chưa biết tình hình
ra sao. Cần rất nhiều mẫu thử nghiệm, như vậy không thể tính được với những
nước nghèo như nước Phi Châu vì không đủ tiền khám nghiệm.
6. - Khi biết được vi khuẩn Ebola thì điều trị bệnh nhân
ra sao?
Như đã nói trên, vi khuẩn virus, bất kỳ loại virus nào thì hiện nay nền
Y tế tối tân, kể cả cường quốc Anh Pháp Mỹ cũng chưa có thuốc điều trị vi khuẩn
nhập vào con người. Bệnh nhân nhập viện với chứng bệnh Ebola thì nhân viên Y tá
hay Bác sĩ thường truyền nước biển cho bệnh nhân, cùng lắm vài loại thuốc trụ
sinh hay kháng sinh mà thôi. Người ta mong bồi bổ sức khỏe bệnh nhân đủ sức
chống cự vi khuẩn tự mình. Nhưng khi nhập viện và truyền máu cấp tốc thì bệnh
nhân có thể hy vọng sống còn hơn là để ngoài đường. Bệnh nay bộc phát thường
thân nhân đem bệnh nhân để nằm gần gốc cây chờ chết, họ sợ lây kinh khủng,
nhưng cũng không thoát.
Sở dĩ bệnh nhân bị Ebola thường chảy máu mắt, hay rỉ máu khóe miệng...
là vì vi khuẩn Ebola thường tấn công vào những màng máu mỏng trong làn da bệnh
nhân. Màng máu mỏng này gọi là: "blood capillaries" (nơi này máu đen
và máu đỏ trao đổi Oxygen với nhau tại tế bào cơ thể). Vì cơ thể toát mồ hôi,
đại tiểu tiện toàn nước lỏng, nên cơ thể bị mất nước dinh dưỡng rất mau lẹ,
bệnh nhân sẽ bị động kinh vì máu và dinh dưỡng đem không kịp lên não bộ. Bệnh
nhân động kinh, chảy máu, nóng mê man... đến tình trạng này thì vô phương cứu
chữa.
Vi khuẩn Ebola mang tên là: "Filoviruses" vì nó cuộn tròn như
một lò xo với đuôi cuộn lại. Vào năm 1976 một nhà thương nhỏ tại Congo (nay là
Cộng Hòa Zaires) kinh hoảng khi được báo cáo một làng nhỏ gần chân núi bị một
chứng bệnh là người chết cấp tốc, thất khiếu chảy máu, người thân nhân đến tẩm
liệm thì cũng bị bệnh luôn. Gần một làng nhỏ bị kinh hoàng thật sự. Vài giờ sau
nhiều bệnh nhân nhập viện, rồi ngày sau thì Y tá bệnh viện bị bệnh luôn, mặc
dầu họ mang bao tay và bịt miệng. Như vậy không ai dám đến gần bệnh nhân hết.
Bệnh nhân chết trong tình trạng cô đơn, bỏ nằm một xó rồi nhóm lao công nhà
thương đến bịt mặt mũi, rồi người ta đem vôi bột rải đầy trên giường bệnh cùng
sàn nhà... tất cả máu và nước lỏng tháo ra từ bệnh nhân... Rồi chôn vội vàng
tại một góc xa nơi nhà thương này.
Tổng cộng bệnh dịch Ebola phát sanh ra làm chết đến 232 người, trên 2000
thú vật nhỏ như cừu, bò, mèo, chó... Làng này tên là Kikwit, hướng Bắc Zaire.
Liên hiệp Quốc báo động. Thế là có một nhóm Bác sĩ cùng chuyên viên
phòng thí nghiệm của Mỹ, Âu Châu bắt đầu đến nơi tìm nguồn gốc bệnh kinh hoàng
thế kỷ này.
Mẫu máu được chuyển cấp tốc về Atlanta Hoa kỳ nơi mang tên là CDC
(Centers for Disease Control and Prevention) khoảng 13 giờ đồng hồ sau, thì Cơ
quan này cho biết bệnh này do vi khuẩn mang tên là: "Filoviruses".
Người ta đặt tên cho dễ nhớ là Ebola, vì làng này có dòng sông chảy ngang làng
mang tên là Ebola River.
Nhóm còn lại đi đến làng này, hỏi từng người xem người nào bị bệnh này
chết trước... nhóm này đi mãi vào rừng sâu. Đây là một nấm mồ của một người làm
than củi, người này tuổi 42. Anh bị bệnh chết đầu tiên, nhưng lúc đó dân làng
không biết anh mang một mầm bệnh truyền nhiễm chết người. 3 ngày sau đó thì
toàn thể 12 người thân nhân của anh bị chết theo, gồm có vợ anh, 6 người con và
nội ngoại sống trong nhà chung với người làm than này. Như vậy có 13 nấm mồ
chôn gần chân núi, nơi người làm than cha truyền con nối này. Như vậy anh làm
than này sẽ nhiễm bệnh trong vòng khoảng 10 miles quanh nơi sở của anh rồi. Nơi
làm than rất dơ bẩn, vũng nước sình lầy, dòng sông cạn nước, nhiều cây chặt
dang dở, một ụ dùng đốt than cháy nghi ngút khói... xung quanh xương thú vật
hay thú rừng mà người làm than săn bắt được. Như vậy nhóm khoa học này loại bỏ
vi khuẩn đến từ lá cây hay rau trái... như vậy có thể do một loại muỗi lạ nào
đó truyền từ động vật sang người, cũng có thể do loài ruồi hút máu... hay một
loài dơi hút máu động vật rồi hút máu người khi người làm than ngủ quên khi về
đêm...
Họ giăng bẫy để bắt những con dơi, con chuột, côn trùng ngay cả vớt
những con vật ly ti nhỏ bé lội trong vũng nước sình lầy... đánh số danh pháp,
nơi chốn... Và bẫy được kiểm soát hàng ngày, mầu máu được rút ra từ những động
vật nhỏ bắt được có loại họ xem tại chỗ bằng kính hiển vi, nếu thấy khác lạ thì
được gởi cấp tốc sang Hoa kỳ viện CDC hay viện Pasteur tại Paris Pháp... Tất cả
không một dấu vết có loại vi khuẩn này.
Tình cờ một bác sĩ gốc Bỉ (Belgium) cùng nhóm thổ dân đi xa nguồn hơn
nữa... họ thấy có 2 con khỉ đang rã xác ra trên cây... không một vết đạn bắn
hay tên bắn... Vậy con khỉ này chết vì lý do gì? Họ lấy máu thịt và miếng xương
hàm, đùi gởi về những nơi nói trên. Thì Viện CDC tại Atlanta/ Hoa kỳ cho biết
đây là vi khuẩn Ebola gây sự chết người thành bệnh dịch. Như vậy anh làm nghề
than đã ăn trúng một con khỉ có mang vi khuẩn này. Nhưng từ vi khuẩn con khỉ
sang con người thì vẫn là một dấu hỏi khá lớn. Tại Philippines sau đó 2 năm
cũng báo cáo về trung tâm CDC có trường hợp như vậy. Như vậy lệnh báo động ban
ra cho khắp phòng thí nghiệm toàn quốc Hoa kỳ, nơi nhập những con khỉ từ
Philippines để làm thí nghiệm phải được giết sạch. Trên 800 con khỉ được giết
sạch trong vòng 2 ngày.
Rồi sau đó tại Zaires, lan đến Sudan... rồi sau đó biến mất không một
dấu vết. Chưa tìm ra thuốc trị loại vi khuẩn này thì bệnh biến mất. Nay, tháng
12 năm 2001 thì bệnh bộc phát tại Gabon mang tên Ebola. Người chết không thuốc
trị, bệnh viện kinh hoàng một chu kỳ thăm viếng của Tử Thần mang danh Ebola vẫn
còn ngự trị tại vùng đất đau thương của dân Phi Châu này... Khoa học Y Khoa
đang bó tay với vi khuẩn: "Filoviruses, Ebola".
Ibola hiện đang bành trướng tại nước Liberia, Phi Châu. Khoảng 4 nghìn
người đã bị thiệt mạng về bịnh này.
Nước Liberia, Phi Châu.
Liberia Ebola virus
Hoành Sơn Y Sĩ