Bốn quốc gia sẽ nắm vai trò chủ động trong
ĐẠO CÔNG GIÁO THẾ KỶ 21
Nhà báo John Allen đề xuất kiểu nói các quốc
gia PINS để chỉ các cộng đồng Công Giáo chủ chốt trên thế giới trong tương lai,
đó là Philippines (Phi Luật Tân), India (Ấn Độ), Nigeria và South Korea (Nam
Hàn).
Năm 2001, Jim
O’Neill của Goldman Sachs tạo ra kiểu nói “Các Quốc Gia BRIC” để chỉ các nước Brazil (Ba Tây), Russia
(Nga), India (Ấn Độ) và China (Trung Hoa), là các nước được người
ta cho sẽ là các siêu cường mới của địa cầu. Hiện nay, kiểu nói đó đã được biến
thành BRICS để thêm vào South Africa (Nam Phi).
O’Neill và nhiều
người khác, mới đây, còn thêm kiểu nói các quốc gia MINT để chỉ các quốc gia Mexico (Mễ Tây Cơ), Indonesia
(Nam Dương), Nigeria và Turkey (Thổ Nhĩ Kỳ) vì cả mấy quốc gia
này cũng đang trở thành những tay chủ chốt đang mọc lông mọc cánh trong bàn cờ
kinh tế và chính trị hoàn cầu.
Trong tinh thần
ấy, nhà báo John Allen đề xuất kiểu nói các quốc gia PINS để chỉ các cộng đồng Công Giáo chủ chốt trên thế giới trong tương lai, đó
là Philippines (Phi Luật Tân), India (Ấn Độ), Nigeria và South Korea (Nam Hàn). Tại bốn nước này, tương lai của
Đạo Công Giáo thế kỷ 21, nhất là đối với những người nói tiếng Anh, đang ló dạng.
Tại cả 4 quốc
gia nói trên, tiếng Anh đều giữ
vai chủ chốt và tổng số người
Công Giáo lên tới 130 triệu người, trong đó, 80.2 triệu người Công Giáo Phi,
19.7 triệu người Công Giáo Ấn, 25.5 triệu người Công Giáo Nigeria, và 5.3 riệu
người Công Giáo Nam Hàn.
Tổng số người Công
Giáo của bốn quốc
gia nói trên gộp lại lớn hơn tổng số người Công Giáo của Hoa Kỳ, Gia Nã Đại,
Anh, Úc, và Tân Tây Lan gộp lại mà truyền thống vốn coi là cái nôi của Đạo Công
Giáo nói tiếng Anh. Và các tuyến xu thế đang chuyển vần theo hướng ngược lại:
trong khi đức tin của nhóm sau đang chao đảo, thì đức tin của nhóm trước đang
phát triển rầm rộ.
Cả bốn quốc gia
trên đều có một nền kinh tế đang lớn
mạnh, dù khác nhau
về mức độ phát triển, một ảnh hưởng chính trị ngày càng lớn lao hơn, và một số
người khá lớn di dân ra khắp thế giới. Cùng với cánh tay vươn dài ra khắp thế
giới ấy, lối sống Đạo Công Giáo của họ cũng đang được biểu lộ ở khắp mọi nơi.
Hoa Kỳ là một
điển hình. Càng ngày nước này càng lệ thuộc các linh mục xuất thân từ ngoại quốc
để giữ cho Giáo Hội tại đây sống còn; hàng năm, nước này tiếp nhận khoảng 300
linh mục ngoại quốc. Tại nhiều giáo phận Hoa Kỳ, nếu phải để các linh mục Phi, Ấn,
Nigeria và Đại Hàn về nước của họ, thì có lẽ Giáo Hội ở đây phải yêu cầu vị cuối
cùng tắt đèn trước khi ra đi vì đã đến lúc “hết làm ăn” được rồi.
Dưới đây là mấy
dòng cho thấy mỗi quốc gia trong bốn quốc gia trên trở thành chủ yếu ra sao đối
với Đạo Công Giáo thế kỷ 21.
Phi Luật Tân
Phi Luật Tân là
quốc gia Công Giáo lớn thứ ba trên thế giới, và có lẽ là xã hội thấm nhập
Đạo Công Giáo bậc nhất. Hơn 80 phần trăm
dân số là Công Giáo,
với trình độ đức tin và thực hành vượt xa các tiêu chuẩn Tây Phương.
Dù sao, chúng
ta cũng đang nói tới một nước mà mỗi trung tâm buôn
bán đều có nhà nguyện và thành phố nào cũng có những bảng chỉ dẫn viết đại khái: “Nên lưu ý: Các
Thánh Lễ và Buổi Cầu Nguyện đang Luôn Luôn Diễn Ra”.
Ngày nay, tại rất
nhiều nơi trên thế giới, người Phi Luật Tân tạo nên nhóm người dấn thân hơn cả trong số giáo dân Công Giáo tại đó.
Như tại Saudi Arabia chẳng hạn, hiện có tới 1.5 triệu người Công Giáo mà phần
đông là người Phi Luật Tân, xa quê hương, đang làm việc trong kỹ nghệ dầu hỏa
hay trông nom việc nhà.
Phi Luật Tân hiện
cũng đứng hàng 30 trong số các nước đứng đầu thế giới về kinh tế, dù hố phân cách giầu nghèo vẫn còn rất lớn. Nhưng nó cũng là nơi chủ
nghĩa duy tục và sự đa dạng trong lối sống đang xuất hiện một cách dồn dập.
Thành thử, Phi Luật Tân có cơ hội trở thành nơi trong đó, vai trò mới trong
khung cảnh xã hội đa nguyên và thế tục sẽ được lên khuôn cho Giáo Hội.
Ấn Độ
Người Công Giáo
chỉ chiếm 1.6 phần trăm dân số Ấn Độ, nhưng nước này dù rất lớn vẫn đang bức
xúc với con số đáng kể gần 20 triệu người Công Giáo. Số người Công Giáo này lại
đang có một khuôn mạo xã hội
“quá khổ” (outsized) tại
Ấn Độ, một phần vì hệ thống to lớn gồm nhiều trường học và
dịch vụ xã hội của họ, và
phần khác, vì sự sùng kính công cộng
đối với Mẹ Têrêxa, vị thánh
đã thành huyền thoại của người nghèo.
Song song với
Trung Hoa, Ấn Độ là một trong các siêu cường đúng nghĩa của Á Châu, nhất là
trong lãnh vực tiến bộ kinh tế
nhanh chóng của nó. Phân
tích gia tài chánh Nicholas Varney nói về sự biến đổi của Ấn Độ như sau: “Trong
thập niên 1970, trẻ em tại Hoa Kỳ được dạy phải ăn hết thực phẩm trong đĩa ăn của
chúng vì người ta đang chết đói tại Ấn Độ. Ngày nay, chúng được dạy phải làm
xong bài làm ở nhà vì trẻ em bên Ấn Độ đang học hành chăm chỉ hơn và sẽ lấy hết
việc làm của chúng”.
Ngoài cơ hội
giúp điều hướng việc phát triển của một cường quốc mới của hành tinh, Giáo Hội
Công Giáo tại Ấn Độ có thể đóng một vai trò chủ yếu ít nhất trong hai phạm vi
sau:
1. Đa số dân chúng là người Dalit, nghĩa là người “không thể đụng tới” theo
hệ thống đẳng cấp cũ, và người “bộ lạc” nghĩa là thành viên các cư dân nguyên
thủy của xứ sở. Cả hai nhóm này đều
rất nghèo và bị đẩy qua bên lề; điều này có nghĩa người Công Giáo Ấn Độ có cơ hội khai triển một dịch bản
Á Châu cho nền “thần học giải phóng”, có tiềm năng tránh được các thái quá ý thức
hệ từng ngăn cản không cho phong trào thần học này phát triển trong Đạo Công
Giáo Mỹ Châu La Tinh trước đây.
2. Các Kitô hữu Ấn Độ thường xuyên bị sách nhiễu và
bách hại; tình thế này
càng có cơ nguy hại hơn với một chính phủ do những người Ấn Giáo duy quốc gia đầy
nhiệt tình lãnh đạo. Ấy thế nhưng, Ấn Độ cũng là nền dân chủ lớn nhất trên thế
giới và là một quốc gia tự hào với gia tài hợp hiến trong tư cách một quốc gia
thế tục; điều này có nghĩa người Công Giáo Ấn Độ có thể giúp hướng dẫn đất nước
trong việc đưa ra các biện pháp mạnh mẽ hơn nhằm bảo vệ các nhóm tôn giáo thiểu
số. Vào lúc này đây, khi việc bách hại tôn giáo đang là một thách thức có tính
hoàn cầu, điều vừa nói quả là một điển hình có giá trị.
Nigeria
Nigeria là quốc
gia lớn nhất của Phi Châu ít nhất về ba phương diện: dân số, kinh tế, và mức sản
xuất dầu hỏa. Nước này ý thức rất rõ vai trò một lực lượng vùng và cả hoàn cầu
nữa của mình, trong cả việc lãnh đạo Công Giáo lẫn thành phần ưu tú của nó về
chính trị và kinh tế.
Hiện nay, có 25 triệu người Công Giáo tại Nigeria, nhưng phối hợp các ước tính của Liên Hiệp
Quốc về mức gia tăng dân số nói chung với tỷ lệ người lớn trở
lại đạo trên trung bình, người ta cho rằng sẽ có khoảng 50 triệu người Công Giáo tại Nigeria vào
năm 2050. Sự gia tăng này sẽ biến Nigeria thành nước Công Giáo lớn thứ 7 trên
thế giới, vuợt cả Ý lẫn Pháp.
Nigeria tự hào
có 7 chủng viện Công Giáo với trung bình từ 400 tới 500 người trẻ ghi danh học
làm linh mục. Chủng Viện Bigard ở đông nam Nigeria, với sĩ số hơn 1,000 chủng
sinh, được coi là chủng viện Công
Giáo lớn nhất thế giới.
Mà không chỉ
đúng với Công Giáo: với 19 triệu tín đồ, Nigeria có nhiều tín hữu Anh Giáo hơn
bất cứ quốc gia nào khác trên thế giới, trừ Anh Quốc nơi số tín hữu là 26 triệu.
Ấy thế nhưng, vì các dị biệt về mức xác tín và hoạt động tôn giáo giữa Nigeria
và Anh Quốc, người ta hầu như chắc chắn rằng Nigeria có số tín hữu thực hành
Anh Giáo cao nhất so với bất cứ nơi nào khác trên thế giới.
Một phạm vi
trong đó, Nigeria sẽ đóng một vai trò hàng đầu là
các liên hệ giữa người Kitô Giáo và người Hồi Giáo.
Giáo Sĩ Sani
Isah của Đền Thờ Đường Waff ở Kaduna, thủ phủ miền bắc do Hồi Giáo chiếm đa số,
hay nói rằng theo quan điểm tôn giáo, Nigeria là Saudi Arabia và Vatican hòa
vào với nhau thành một. Nhưng đây là một hòa trộn khá bấp bênh vì có cả hàng chục
triệu người Hồi Giáo bị khích động cao độ, và số người Công Giáo nhiệt thành
thì cũng không kém. Đức TGM John Onaiyekan của Abuja có lần định nghĩa Nigeria,
nước có số dân cao nhất Phi Châu: 140 triệu người, là “quốc gia Hồi và Kitô Giáo lớn nhất trái đất” vì đây là một đất nước có độ tập trung
người Hồi Giáo và người Kitô Giáo lớn nhất trong cùng một khu vực.
Điều mà Nigeria
có thể cung hiến cho thế giới là một mô thức liên hệ
Hồi Kitô Giáo vừa có tính thực tiễn vừa có tính cân bằng hơn. Các Kitô hữu Nigeria biết chung sống
hòa bình với người Hồi Giáo vì phần đông có hàng xóm, đồng nghiệp và bằng hữu
theo Hồi Giáo. Đồng thời, kinh nghiệm vốn dạy họ tin rằng để cư xử với những
người quá nhiệt thành, ưa bắt nạt về tôn giáo, phải dùng sức mạnh trả đũa sức mạnh.
Dưới ảnh hưởng
Nigeria, cách tiếp cận của Công Giáo trong thế kỷ 21 với người Hồi Giáo và các
cộng đồng tôn giáo khác chắc chắn sẽ phối hợp cả đối thoại và hợp tác thực tiễn
trong các chính nghĩa bác ái và xã hội, đồng thời phải mạnh mẽ bảo vệ đức tin
và sẵn sàng hơn trong việc đẩy lui các lạm dụng và bách hại hiện thời.
Nam Hàn
Nam Hàn có lẽ
là quốc gia ngoại vi hơn cả trong số các quốc gia của khối PINS, vì cộng đồng
Công Giáo ở đây chỉ có 5.3 triệu người. Ấy thế nhưng, vì nền kinh tế phát triển cao của họ và khuôn mạo tương đối giầu có và
giáo dục cao của người Công Giáo ở đây, Giáo Hội hiện đang đóng một vai trò
đáng kể trong sinh hoạt quốc gia và cả vùng.
Đạo Công Giáo phát
triển nhanh ở đây, với hàng
ngũ tín hữu nhẩy vọt 70 phần trăm giữa các năm 2004 và 2014. Sự gia tăng này phần
lớn do các nhân tố: hình ảnh tích cực của Giáo Hội trong việc lãnh đạo phong
trào phò dân chủ của Đại Hàn, mạng lưới rộng lớn các dự án phúc lợi xã hội và
cách tiếp cận đầy kính trọng đối với nền linh đạo cổ truyền của đất nước.
Nói chung, Nam
Hàn là một ngoại lệ đối với chuẩn mực Á Châu ở điểm Kitô Giáo không phải là một
thiểu số nhỏ. Kitô hữu chiếm một
phần ba dân số quốc gia,
và đại diện cho một cộng đồng tôn giáo đơn thuần lớn nhất, nếu tính đến việc
khoảng 45% người Đại Hàn không thực hành bất cứ thứ tôn giáo nào.
Giáo Hội ở Nam
Hàn hiện ở trong tư thế có thể đóng góp ít nhất trong hai lãnh vực sau đây:
1. Kinh nghiệm phát triển Kitô Giáo của Đại Hàn độc đáo ở chỗ đức tin tới bán đảo này không nhờ các nhà truyền giáo ngoại
quốc, mà là nhờ chính người giáo dân Đại Hàn, phần lớn là học giả và thương nhân, là những
người đã gặp gỡ tôn giáo này tại Trung Hoa. Đạo Công Giáo thực sự đã phát triển
tại Đại Hàn hơn một thế kỷ trước khi vị linh mục truyền giáo ngoại quốc đầu
tiên đặt chân tới đây. Khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô tới thăm xứ này hồi tháng
Tám năm 2014, ngài thúc giục người Đại Hàn giúp hướng dẫn Giáo Hội hoàn vũ
trong việc khai triển các mô thức mới cho việc lãnh đạo của giáo dân.
2. Người Công Giáo ở Nam Hàn cũng có cơ hội đặt nền cho đại kết bằng cách
sáng tạo các phương cách mới mẻ để bắt tay với một hình thức Kitô Giáo trên thế
giới đang lớn mạnh rất nhanh nhưng chưa định hình rõ rệt là Phái Ngũ Tuần.
Theo cuộc
nghiên cứu năm 2006 của Tổ Hợp Pew Hoàn Cầu, từ non 6 phần trăm tổng số Kitô hữu
giữa thập niên 1970, Phái Ngũ Tuần đã chiếm tới gần 20% dân số Kitô Giáo thế giới
vào cuối thế kỷ 20.
Nam Hàn là một
trong các trung tâm đang phát triển của Phái này. Cộng đoàn lớn nhất thế giới
hiện nay chính là Nhà Thờ Phúc Âm Trọn Vẹn Yoido, một nhà thờ Ngũ Tuần tọa lạc
tại một hòn đảo thuộc thủ đô Hán Thành. Mỗi Chúa Nhật, khoảng
250,000 tín hữu đã tới tham dự 9 buổi cử hành được dịch sang 16 ngôn ngữ cùng một
lúc.
Sự kiện rất nhiều
người Công Giáo và Ngũ Tuần cùng sống cạnh nhau và cả hai nhóm cùng có mức thành
đạt cao về vật chất và giáo dục theo tiêu chuẩn quốc tế, về lý thuyết, đã giúp
họ có đủ sự gần gũi và tài nguyên để tạo ra các hình thức hiểu nhau mới mẻ hơn.
Vũ Văn An
VCN