Vai
trò của TRUYỀN THÔNG
với SỨC KHỎE quần chúng
với SỨC KHỎE quần chúng
Trong thế kỷ vừa qua, sự tiến bộ của y
khoa học đã vượt quá sức tưởng tượng.
Những khám phá mới về cấu tạo cơ thể đã
giúp hiểu rõ hơn về sự mầu nhiệm của tạo hóa khi tạo ra con người với muôn ngàn
chức năng thần sầu, ngoạn mục.
Thêm vào đó là rất nhiều phát minh đã
làm sáng tỏ về căn nguyên, diễn tiến, cách chẩn đoán cũng như điều trị các loại
bệnh.
Tin tức về y khoa trở nên phong phú hơn
nhưng cũng phức tạp, khó hiểu với các từ ngữ mới về bệnh tật, các danh từ kỹ
thuật về phương thức chẩn đoán khám chữa bệnh cũng như danh tính các tác nhân
gây bệnh. Nguồn cung cấp tin tức dữ kiện y khoa học cũng nhiều và dưới các hình
thức khác nhau, đặc biệt là kết quả các nghiên cứu đã hoàn tất mỹ mãn cũng như
kết quả sơ khởi, cần nhiều nghiên cứu khác để được coi là chung kết.
Trước các kiến thức mới này, một người
có sức học trung bình thu lượm được cách đây trên dưới nửa thế kỷ đôi khi cảm
thấy mình như lạc lõng không biết phải dùng những tin tức nào để duy trì sức khỏe.
Đặc biệt là đối với những người tuổi cao, nhóm dân thiểu số, những người có căn
bản giáo dục giới hạn, lợi tức thấp hoặc đang ở trong tình trạng sức khỏe suy
kém.
Thống kê cho hay có tới 12% dân chúng thiếu hiểu biết
về các vấn đề sức khỏe. Họ sẽ rơi vào các hoàn cảnh như:
- Thiếu hiểu biết hoặc
hiểu biết không đúng về cấu tạo cơ thể, diễn tiến và nguyên nhân gây ra bệnh
- Không biết tự chăm
sóc cũng như phòng tránh bệnh tật.
- Thường có sức khỏe
kém vì bỏ qua các phương thức phòng tránh bệnh mà khoa học đã cống hiến. Chẳng
hạn, họ sẽ không làm mammogram để tìm kiếm ung thư nhũ hoa, không làm pap smear
để sớm khám phá ung thư cổ tử cung, không chịu chích ngừa cúm…
- Có nhiều bệnh kinh
niên và thường hay than phiền đau chỗ này bệnh chỗ kia
- Không chữa trị ổn định
bệnh do đó dùng nhiều dịch vụ để chữa các biến chứng của bệnh và ít dùng dịch vụ
để giảm thiểu các biến chứng.
- Nhập bệnh viện nhiều
hơn
- Thường tới phòng cấp
cứu để chữa các bệnh thông thường thay vì tới bác sĩ gia đình, đưa tới gia tăng
chi phí y tế.
- Chỉ đi khám bệnh khi
bệnh đã trở nên trầm trọng.
Nhìn thấy vấn đề, chính
quyền và các tổ chức y tế xã hội công tư đã cố gắng cùng nhau:
- Nâng cao ý thức y tế,
giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của cá nhân, gia đình, cộng đồng và xã hội
- Nâng cao ý thức y tế
giúp mọi người sống lành mạnh hơn
- Nâng cao ý thức y tế
cũng giảm thiểu nạn tử vong vì sanh non, tại nạn giao thông, lao động, ảnh hưởng
của các chất có hại cho sức khỏe
- Nhờ tập trung vào sự
phòng bệnh, nâng cao ý thức y tế giúp cắt giảm chi phí chăm sóc điều trị cho cá
nhân cũng như gia đình và ngân sách quốc gia.
Cổ võ y tế dựa trên các kết quả nghiên cứu
về sinh học, môi trường, tâm lý, y khoa học để duy trì sức khỏe, tránh bệnh tật,
chết yểu… bằng cách thúc đẩy quần chúng tự mình thay đổi nếp sống, áp dụng điều tốt, loại
bỏ điều xấu.
Cổ võ y tế cũng giúp quần chúng tạo ra
các cơ hội để nâng
cao kiến thức,
tạo ra hành vi lành mạnh, bảo vệ sức khỏe.
Cổ võ y tế có thể sử dụng các phương tiện
liên lạc để chuyển
đạt các tin tức có tính cách xây dựng.
Một trong những phương tiện để tăng cường
sự hiểu biết và cải thiện sức khỏe của quần chúng là truyền-thông-đại-chúng
(Mass Communications hoặc Mass Media).
Truyền thông đại chúng có ít nhất 4 vai
trò:
- Thu lượm tin tức về sức
khỏe bệnh tật
- Lọc lựa phân tich các
tin tức
- Phổ biến các tin tức
chính xác có ích lợi trong việc bảo vệ sức khỏe tới dân chúng đồng thời cũng tạo
điều kiện để mọi người có thể đối thoại với nhau dù ở cách xa.
- Cung cấp giải trí để
đời sống quần chúng thoải mái, thư giãn hơn.
Nhờ truyền thông giáo dục, mọi người có
thể nghe tận tai, đọc- nhìn tận mắt những gì mà nếu không có truyền thông đều
không có được. Thế giới như thu hẹp lại nhờ truyền thông. Đây là kết quả của tiến
bộ trong lãnh vực kỹ thuật và công kỹ nghệ điện tử.
Ngày xưa, việc truyền đạt lệnh lạc, ý tưởng
trực tiếp giữa con người diễn ra trong phạm vi hết sức hạn hẹp. Thông tin trong
xóm làng là các chú “Mõ” lốc cốc gõ sừng trâu, gáo dừa đi từng xóm để loan tin
cần thiết. Rộng lớn hơn thì có truyền hịch, chạy ngựa báo tin. Ngày nay nhờ
truyền thông đại chúng, sự trao đổi này quy mô rộng lớn hơn, từ địa phương nhỏ
bé tới không gian bao la, từ một số giới hạn con người tới cả triệu triệu quần
chúng. Một dịch bệnh nguy hiểm ở vùng sa mạc Phi châu chỉ cần vài phút là quần
chúng khắp địa cầu biết tới. Một phương thức trị bệnh mới lạ cũng mau chóng được
thông báo tới các bác sĩ và bệnh nhân.
Truyền thông cũng mang lại nhiều thay đổi
trong các giá trị sẵn có từ lâu và cũng thúc đẩy con người “hiện đại” hóa cuộc
sống.
Các phương tiện truyền thông đại chúng gồm
có:
1- TV
truyền hình
Đây là phương tiện chuyển đạt tin tức rất
hữu hiệu tới mọi người, không kể già trẻ, nam nữ.
Lợi điểm của truyền hình là gửi đi cả lời
nói lẫn hình ảnh, khiến cho người coi lãnh hội dễ dàng và có ảnh hưởng lâu dài,
vì quần chúng sẽ nhớ mãi.
Tuy nhiên, bên cạnh những tin tức tài liệu
hữu ích thì TV đôi khi cũng có những màn bạo lực, dâm ô, quảng cáo quá mức, gây
ảnh hưởng xấu cho sức khỏe.
2- Radio
Rất phổ biến, tới được nhiều thính giả với
đầy đủ chi tiết và chi phí cũng ít hơn là với TV. Các vị cao niên đều rất thích
nghe các chương trình của radio, từ thời sự thế giới tới cách bảo vệ sức khỏe,
phân ưu, chia vui…
3- Báo
chí
Theo thống kê, có tới 70% dân chúng thu
lượm kiến thức về sức khỏe qua nhật báo. Lợi điểm của báo chí là độc giả có đầy
đủ các loại tin tức, đọc lúc nào cũng được chứ không như TV, radio: mất dịp coi
nghe một chương trình là mất luôn, không coi nghe lại được.
4- Tạp
chí
Với tạp chí, độc giả thường có tính cách
chọn lựa, tài liệu tương đối có giá trị hơn và thường được cất giữ để dành hoặc
trao đổi với bạn bè.
5-
Internet
Đây là phương tiện truyền thông rất phổ
biến hiện nay, ai cũng có thể sử dụng để thu nhận và truyền đạt tin tức. Người
sử dụng có thể dùng bất cứ lúc nào, gửi đi bất cứ tin tức gì. Tuy nhiên, các
tin tức nhiều khi không được kiểm chứng tính cách xác thực, gây hoang mang, ngộ
nhận cũng như làm phiền lòng người nhận.
6- Các
trang web, blogger với các bài viết y khoa học đầy đủ chi tiết có tính cách xây
dựng, giáo dục.
Đó là chưa kể tới các thông tin qua tờ
bướm tờ rơi, bảng quảng cáo, bích chương, bích báo, bản tin luân lưu nội bộ
cũng như âm nhạc, hình ảnh, nét vẽ minh thị…
Truyền thông đại chúng cũng được các nhà
chuyên môn y tế xã hội sử dụng rất nhiều để cải thiện sức khỏe quần chúng. Nhờ
truyền thông mà các phương thức phòng ngừa bệnh, các hiểu biết về nguyên nhân
gây bệnh, diễn tiến bệnh cũng như các phương thức điều trị căn bản được phổ biến.
Các nhà chuyên môn có thể dùng truyền
thông để gửi tới dân chúng các tin tức y học liên quan tới việc bảo vệ sức khỏe,
phòng tránh bệnh tật. Họ cũng có thể dùng truyền thông để mở ra các cuộc thảo
luận với dân chúng về y khoa học hoặc góp ý kiến, giải đáp cho dân chúng về các
thắc mắc bệnh tật thông thường.
Truyền thông có một số lợi điểm như:
- Truyền thông dễ dàng
lôi cuốn sự lưu ý của quần chúng đối với các vấn đề sức khỏe một cách mau chóng
- Truyền thông có thể
đưa ra các ý kiến về sức khỏe hết sức hữu hiệu.
- Truyền thông có thể
kích thích quần chúng, tạo ra những đáp ứng tình cảm để người nghe-coi thay đổi
nếp sống ngõ hầu có một sức khỏe tốt.
- Truyền thông có thể
tác động lên dư luận, tạo ra các cơ hội để tranh luận cách thức duy trì sức khỏe,
phòng ngừa bệnh tật qua phượng tiện liên lạc.
- Truyền thông có thể hợp
tác với các nhà chuyên môn để tổ chức các buổi gặp gỡ giữa quần chúng với nhau
hoặc giữa các nhà chuyên môn với quần chúng để trao đổi kiến thức bảo vệ sức khỏe.
Ngoài ra, truyền thông cũng có:
- Tính cách giáo dục,
chia sẻ kiến thức, cổ võ những hành vi có lợi cho công ích
- Giúp cải thiện sự gắn
bó các quan hệ công cộng, giúp các tổ chức liên quan tới bảo vệ sức khỏe cùng
sát cánh làm việc.
- Góp phần tranh đấu, cổ
võ, truyền thông tiếp tay với các nhà lãnh đạo đưa ra các chính sách y tế, dung
hòa các tranh luận và tìm ra các hỗ trợ ý kiến có tính cách quyết định đặc biệt.
Tuy vậy, truyền thông cũng có một số bất
lợi như:
- Truyền thông gửi ra
thông tin nhưng ít khi tiếp nhận được phản ứng của quần chúng.
- Khó mà ước lượng coi
xem tin tức đưa ra có đáp ứng nhu cầu dân chúng, có đúng thời điểm và không biết
phản ứng của dân chúng ra sao.
- Dân chúng có thề
không coi, không đọc hoặc tắt tv, radio giữa chừng vì bất đồng ý kiến.
- Do ảnh hưởng của kinh
tế tự do cạnh tranh “khuyến thị”, truyền thông cũng lệ thuộc vào các
“thông-tin-thương-mại” để trang trải chi phí điều hành, cơ sở, nhân viên, cho
nên nhiều khi phổ biến những dữ kiện có tính cách chủ quan, thỏa mãn lợi nhuận
cho giới sản xuất, cung cấp dịch vụ, hàng hóa. Nhưng, “đời là thế”, khán thính
giả cũng “sính sái”, thông cảm. Vì “có bột mới gột nên hồ”. Không tiền thì lấy
đâu ra đài ra sóng, không cả văn nghệ văn gừng giải trí chứ nói chi tới tuyên
truyền cổ võ sức khỏe miễn phí.
- Đôi khi vì tính cách
thời sự nóng hổi, “giật gân”, truyền thông cũng loan tải các tin tức chưa được
chứng minh tính cách xác thực hoặc chưa có sự đồng thuận của các nhà chuyên
môn, gây hoang mang cho người nhận.
Truyền Thông giữ một vai trò quan
trọng trong việc chăm sóc sức khỏe của quần chúng. Đó là điều quan
tâm hàng đầu của nhân loại. Bản hiến chương của Tổ Chức Y Tế Liên
Hiệp Quốc, WHO, đã công bố “ sức khỏe là một quyền căn bản của con
người “
Đối với Phật giáo, sức khỏe được
xem là món quà lớn nhất của đời người. Một trạng thái an lạc và
khỏe mạnh của thân và tâm là tối cần thiết trong việc tập trung tư
tưởng để tu tập.
Mặc dù có vài khuyết điểm có thể điều chỉnh
và tránh được, truyền thông đại chúng vẫn có vai trò quan trọng trong việc bảo
vệ sức khỏe quần chúng.Điều tiên quyết là các dữ kiện đưa ra phải rõ ràng, chính xác, có tính cách thuyết phục
và có thể giúp người nhận áp dụng được.
Như Đức Giáo Hoàng John Paul II từng nhắc
nhở:
“Sự phát triển tích cực của truyền thông
để phục vụ chính nghĩa chung là trách nhiệm của mỗi người. Vì sự liên quan chặt
chẽ giữa truyền thông với kinh tế, chính trị, văn hóa, cần có một hệ thống điều
hành có khả năng bảo vệ quyền hạn và nhân cách của con người, bảo vệ tính ưu việt
của gia đình như một đơn vị căn bản của xã hội và sự gắn bó đích thực giữa người
với người”.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức.
Arlington-Texas.