VÔ NHIỄM
LÀ GÌ?
Phải mất nhiều thế
kỷ để Giáo hội Công giáo nhận biết đặc ân Vô nhiễm Nguyên tội là tín điều, và
mãi đến ngày 8-12-1854 Đức Giáo Hoàng Piô IX mới tuyên bố đó là tín điều.
Một số học thuyết
của Giáo hội Công giáo bị hiểu lầm là tín điều Vô nhiễm Nguyên tội. Nhiều người,
kể cả nhiều người Công giáo, nghĩ rằng học thuyết đó nói đến việc thụ thai Đức
Kitô qua tác động của Chúa Thánh Thần trong cung lòng Trinh nữ Maria. Sự kiện
đó được mừng kính trong lễ Truyền tin (ngày 25-3, trước lễ Giáng sinh 9 tháng).
Vô nhiễm nói đến
tình trạng Đức Mẹ không mắc Nguyên tội ngay từ lúc Đức Mẹ được thụ thai trong
lòng người mẹ, thánh Anna. Chúng ta mừng lễ Sinh nhật Đức Mẹ vào ngày 8-9, 9
tháng sau ngày 8-12 (lễ Mẹ Vô nhiễm).
Lm John Hardon,
S.J. (Dòng Tên), trong cuốn Từ điển Công giáo Hiện đại (Modern Catholic
Dictionary), ngài nói: “Không phải các
giáo phụ Hy Lạp hoặc Latinh dạy rõ ràng về Vô nhiễm Nguyên tội, mà các ngài bày
tỏ điều đó một cách mặc nhiên.” Phải mất nhiều thế kỷ để Giáo hội Công giáo
nhận biết đặc ân Vô nhiễm Nguyên tội là tín điều, và mãi đến ngày 8-12-1854
Đức Giáo Hoàng Piô IX mới tuyên bố đó là tín điều.
Đức Giáo
Hoàng Piô IX viết trong Hiến chế Ineffabilis Deus (Thiên Chúa bất khả ngộ): “Chúng tôi công bố và xác nhận rằng tín điều
về Đức Maria, ngay lúc được thụ thai, nhờ đặc ân và đặc quyền của Thiên Chúa
Toàn năng, vì công nghiệp của Chúa Giêsu Kitô, Đấng Cứu Độ nhân loại, được giữ
không mắc Nguyên tội, là tín điều được Thiên Chúa mạc khải, và vì thế mỗi tín hữu
phải luôn tin vững vàng.”
Lm Hardon viết
thêm: “Đức Mẹ không mắc Nguyên tội là một
tặng phẩm hoặc một đặc ân của Thiên Chúa, một ngoại trừ hoặc một đặc ân, điều
mà không một thụ tạo nào có được.”
Khái niệm sai lầm về
Vô nhiễm Nguyên tội.
Một khái niệm
sai lầm khác là ơn Vô nhiễm Nguyên tội của Đức Maria cần thiết để bảo đảm rằng
Nguyên tội không bị truyền qua Đức Kitô. Điều này không là một phần trong giáo
huấn về Vô nhiễm Nguyên tội. Hơn nữa, ơn Vô nhiễm Nguyên tội thể hiện Ơn Cứu Độ
của Đức Kitô hoạt động nơi Mẹ Maria khi đồng công cứu chuộc nhân loại và trong
sự tiên liệu của Thiên Chúa đối với sự chấp nhận Ý Chúa nơi Đức Mẹ.
Nói cách khác,
Vô nhiễm Nguyên tội không là điều kiện tiên quyết để công cuộc cứu độ của Đức
Kitô mà là kết quả của Ơn Cứu Độ. Đó là cách giải thích cụ thể về Tình yêu
Thiên Chúa dành cho Đức Maria, vì Đức Mẹ hiến dâng trọn vẹn, đầy đủ, không chút
do dự khi tuân phục Thánh Ý Chúa.
Lịch sử
Lễ Vô nhiễm
Nguyên tội có dạng cổ xưa nhất, trở lại từ thế kỷ VII, khi các Giáo hội Đông
phương bắt đầu mừng lễ Sinh nhật Đức Mẹ. Nói cách khác, lễ này mừng Đức Mẹ được
thụ thai trong lòng thánh Anna.
Tuy nhiên, lễ
Sinh nhật Đức Mẹ không được hiểu như lễ Vô nhiễm Nguyên tội trong Giáo hội Công
giáo ngày nay, dù Giáo hội Chính thống Đông phương vẫn mừng. Lễ này đến Tây
phương có lẽ từ thế kỷ XI, lúc đó bắt đầu liên quan việc tranh luận về thần học.
Cả Giáo hội Đông phương và Tây phương vẫn cho rằng Đức Mẹ không mắc Nguyên tội,
nhưng có những cách hiểu khác nhau về ý nghĩa.
Đối với giáo lý
về Nguyên tội, một số người ở Tây phương bắt đầu tin rằng Đức Maria không thể
vô tội nếu Đức Mẹ không được cứu thoát khỏi Nguyên tội vào lúc được thụ thai
(như vậy làm cho việc thụ thai thành “vô nhiễm”). Tuy nhiên, một số thần học
gia, kể cả thánh Thomas Aquinas, cho rằng Đức Maria không được cứu độ nếu Đức Mẹ
không mắc tội – ít nhất là Nguyên tội.
Để trả lời cách
phản đối của thánh Thomas Aquinas, như chân phước John Duns Scotus (qua đời năm
1308) đã bày tỏ, đó là Thiên Chúa đã thánh hóa Đức Mẹ ngay lúc Đức Mẹ thụ thai
trong sự tiên liệu của Thiên Chúa về việc Đức Mẹ vui nhận mang thai Đức Kitô. Nói
cách khác, Đức Mẹ cũng được cứu độ – ơn cứu độ của Đức Mẹ được hoàn tất ngay
lúc Đức Mẹ thụ thai, còn các Kitô hữu là lúc lãnh nhận Bí tích Thánh tẩy.
Phát triển lễ ở Tây
phương
Sau khi chân
phước John Duns Scotus phản đối về Vô nhiễm Nguyên tội, lễ này phát triển khắp
Tây phương, dù lễ này vẫn thường cử hành vào lễ Thụ thai của Thánh Anna. Tuy
nhiên, ngày 28-1-1476, Đức Giáo Hoàng Sixtô IV mở rộng lễ này cho toàn Giáo
hội Tây phương, và năm 1483 ngài ra vạ tuyệt thông cho những người chống lại
tín điều Vô nhiễm Nguyên tội. Khoảng giữa thế kỷ XVII, mọi sự chống đối tín điều
này đều không còn trong Giáo hội Công giáo.