MẶT PHẢI VÀ MẶT TRÁI
CỦA MỘT VIỆC
Mỗi việc trên đời đều có mặt phải và mặt trái. Nếu chỉ nhìn mặt trái thì đời ta sẽ thấy đen tối, đau khổ, nếu biết nhìn mặt phải thì cuộc đời sẽ hóa ra vui tươi.
Trông cây huệ, người bi quan thường liên tưởng đến cây hành, cây tỏi, tưởng tượng ra mùi nồng hắc của hành tỏi. Ngược lại, người lạc quan thấy cây hành cây tỏi lại nghĩ ngay tới cây huệ, và tưởng tượng màu sắc tươi đẹp, hương thơm dịu của bông huệ. Trong khi người bi quan chỉ nghĩ đến những chiếc gai nhọn ẩn dưới đóa hồng và sợ đụng tới những gai nhọn đó, thì người lạc quan chăm chú thưởng thức màu rực rỡ của đóa hồng, và ca tụng thiên nhiên đã cho con người được hưởng mùi thơm ngát của loài hoa đó. Trái chanh tuy có chua thực, nhưng được một trái chanh, ta hãy lợi dụng tạo nên ly nước chanh ngọt để uống.
Khổng Miệt và Bật Tử Tiện cùng làm quan một thời. Khổng Miệt là cháu Đức Khổng Tử, còn Bật Tử Tiện là học trò của Đức Khổng Tử.
Đức Khổng Tử có hỏi Khổng Miệt rằng: “Từ khi ngươi ra làm quan đã được những điều gì, mất những điều gì?”
Khổng Miệt thưa: “Từ khi tôi ra làm quan chưa được điều gì, mà đã mất ba điều. Việc quan bận, không còn thời giờ học tập, vì thế mà học vấn không tấn tới; bổng lộc ít, không chu cấp cho họ hàng, vì thế mà họ hàng không thân; công việc nhiều không thể đi thăm người đau, người chết, vì thế mà ăn ở với bầu bạn không trọn vẹn”.
Đức Khổng Tử nghe nói không bằng lòng. Ngài lại hỏi Tử Tiện như đã hỏi Khổng Miệt.
Bật Tử Tiện thưa: “Từ khi tôi ra làm quan chưa mất điều gì, mà được ba điều: những điều trước học thì nay đem ra thực hành, vì thế mà sự học càng rõ; bổng lộc dù bạc cũng có thể chu cấp ít nhiều cho họ hàng, vì thế mà họ hàng càng gần; việc quan tuy bận, song cũng bớt ít giờ đi thăm người đau, viếng người chết, vì thế mà bần bạn càng thân”.
Đức Khổng Tử nghe nói khen rằng: “Tử Tiện thực là người quân tử”.