Ngoài dược phẩm, Cao huyết
áp có thể kiểm soát được với một chế độ dinh dưỡng hợp lý.
Huyết áp là sức ép của máu vào thành động mạch khi tim bóp, đưa máu đi
nuôi cơ thể.
Huyết áp lý tưởng là dưới 120/80mmHg.
Tiền Cao Huyết áp khi HA tâm thu từ 120-139 và HA tâm trương từ 80-90.
Khi HA từ 140-159 hoặc 90-99 là cao huyết áp.
Cao huyết áp thường không có triệu chứng, vì thế được coi như là “Tên
Sát Nhân Thầm Lặng”, Silent Killer. Quá bán bệnh nhân cao huyết áp đều không điều
trị. Mà không điều trị có thể đưa tới suy tim.
Ngoài dược phẩm, Cao huyết áp có thể kiểm soát được với một chế độ dinh
dưỡng hợp lý. Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh huyết áp cao do Uỷ Ban Đặc Nhiệm
Chống Cao Huyết của Hoa Kỳ đưa ra vào tháng 4 năm 2004 là một chế độ đặt trọng
tâm vào nhiều rau , trái cây; các loại sữa và pho mát đã bỏ bớt chất béo; thực
phẩm ít béo bão hòa và cholesterol; nhiều chất xơ, khoáng kali, magnesium; và
chất đạm dùng vừa phải.
Sau đây là vài ý kiến về vấn đề dinh dưỡng để kiểm soát bệnh Cao Huyết
Áp.
1. Muối ăn.
Cách đây vài thập niên, khi chưa có dược phẩm để kiểm soát cao huyết áp
thì giới hạn tiêu thụ muối là biện pháp chính. Trong một thời gian dài, thầy
thuốc chỉ biết khuyên bệnh nhân hạn chế muối (ăn lạt) và vận động cơ thề để đối
phó với cao huyết áp. Ngày nay, tuy việc giảm muối không còn là biện pháp
chính, nhưng vẫn có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị cao huyết áp ở một số người.
Đã có nhiều ý kiến khác nhau về việc giới hạn lượng muối ăn mỗi ngày.
Một số nhà nghiên cứu cho là muối không gây ảnh hưởng gì đối với người có huyết áp bình
thường. Với người tăng huyết áp thì giới hạn muối chỉ hạ thấp một tỷ lệ rất nhỏ.
Do đó các nhà nghiên cứu của nhóm này không tin tưởng nhiều vào công hiệu của
tiết giảm muối trong việc trị cao huyết áp.
Trong khi đó lại có nhiều nghiên cứu khác quả quyết là có một sự liên hệ
giữa cao huyết áp và dùng nhiều muối, đặc biệt là ở người trung niên và cao tuổi.
Theo họ, giới hạn tiêu thụ muối là điều cần để chữa và phòng ngừa cao huyết áp.
Nhiều người rất nhậy cảm với một lượng lớn muối, khiến cơ thể giữ nhiều
nước để cân bằng dung môi chất lỏng. Khi nước được giữ lại nhiều hơn thì dung
lượng của dòng máu cũng tăng theo, mạch máu căng ra, làm huyết áp tăng lên.
Trái tim và thận cũng phải làm việc nặng nhọc hơn để lưu hành máu phụ trội. Với
những người này thì giới hạn muối là điều nên làm trước khi huyết áp lên cao.
Đồng ý là nhiều muối chỉ nâng cao huyết áp ở một số người (10-20%) nhưng
đây cũng là con số đáng kể. Hơn nữa, quá nửa quý vị lão niên đều có cao huyết áp mà không biết. Có thể là
do dùng nhiều muối trong lúc thiếu thời đã làm suy yếu sự bảo vệ của gene di
truyền với bệnh này.
Nhận xét về cách ăn uống của một số sắc dân trên thế giới cho thấy rằng,
nhóm dân nào dùng nhiều muối thì tỷ lệ cao huyết áp gia tăng và ngược lại, những
nơi tiêu thụ ít muối thì tỷ lệ bệnh này
cũng giảm xuống.
Theo các chuyên viên dinh dưỡng, ta chỉ nên dùng dưới 2000mg muối mỗi
ngày, tương đương với một thìa nhỏ muối. Chú ý rằng đó là bao gồm toàn thể số
lượng muối có trong thức ăn nước uống trong ngày. Bởi vì muối cũng có trong nhiều
loại thức ăn, nước uống chứ không phải chỉ do chúng ta thêm vào khi nấu nướng.
Đa số thực phẩm làm sẵn như đồ hộp,
thực phẩm đông lạnh đều có nhiều muối. Các nhà sản xuất đã cố gắng cắt giảm muối
trong thực phẩm chế biến, nhưng vẫn còn khá cao. Lý do là khi thêm muối thì món
ăn sẽ hấp dẫn hơn so với một món ăn nhạt. Vì thế, các vị cao niên thường dùng
nhiều muối gấp hai người trẻ tuổi, mà thực ra chỉ là để thỏa mãn khẩu vị chứ
không cần thiết cho cơ thể.
Để giảm muối cũng không khó khăn lắm, mà chỉ cần có sự quyết tâm:
-
Khi nấu, nên cho muối hơi
nhạt, rồi thêm vào đôi chút khi ăn nếu cảm thấy cần;
-
Xả bớt muối trong rau đóng
hộp;
-
Lưu ý số lượng muối trong
nước uống, vì nhiều nơi có lượng rất cao;
-
Đọc kỹ nhãn hiệu thực phẩm
để biết rõ số lượng muối trong món ăn.
2- Chất béo.
Chất béo trong máu nhiều quá sẽ làm các thành phần khác của máu kết dính
với nhau, tim phải tăng sức co bóp để đẩy máu dính cục này vào động mạch và do
đó áp suất động mạch tăng theo.
Một số nghiên cứu cho thấy khi giảm chất béo thì huyết áp cũng giảm
theo. Có ý kiến cho rằng giảm chất béo làm hạ huyết áp tốt hơn là giảm muối. Một
vài loại cá chứa nhiều béo omega- 3 lại làm hạ bệnh cao huyết áp.
3- Béo phì.
Rất nhiều kết quả nghiên cứu chứng minh sự liên hệ giữa mập phì và huyết
áp cao. Người mập có nguy cơ bị cao huyết áp hơn người bình thường từ hai tới
sáu lần. Theo một vài thống kê thì có tới 60% người cao máu đều mập.
Lý do là khi ta mập thì trái tim phải làm việc liên tục nhiều hơn để
cung cấp đủ máu cho khối lượng tế bào lớn hơn của cơ thể.
Một lý do nữa là người mập dễ bị tiểu đường loại II, mà tiểu đường là một
trong nhiều nguy cơ đưa tới cao huyết áp. Do đó, giảm cân thường là bước đầu
trong việc trị cao huyết áp ở người mập.
Giảm tổng số năng lượng tiêu thụ, giảm muối, tăng vận động cơ thể là những
phương thức hữu hiệu để giảm cân. Giảm cân cũng làm giảm cholesterol, giảm tiểu đường và cuối
cùng là giảm các nguy cơ bệnh tim mạch.
4- Rượu.
Thống kê cho hay, từ 5 tới 7% người cao huyết áp đều tiêu thụ nhiều rượu
bia các loại. Chỉ cần 100ml rượu là đủ để
nâng áp suất mạch máu lên 3 mmHg.
Do đó, đề ngừa cao huyết áp, tốt nhất là không nên uống rượu bia. Và nếu
có uống thì nên giới hạn mỗi ngày không quá hai lần, mỗi lần 50 cc rượu mạnh,
150 cc rượu vang và 350 cc bia.
5. Một số muối khoáng
Một số các muối khoáng như Kali (K), Magnesium, Calci cũng có vai trò
tuy khiêm nhường nhưng tích cực đối với huyết áp.
Theo một số nghiên cứu, K giảm huyết áp bằng cách làm thư giãn mạch máu,
lòng mạch máu rộng hơn, giảm sức cản
thành động mạch; làm tăng sự bài tiết nước và muối natri ra khỏi cơ thể; làm giảm
renin tiết ra từ thận. Kali có nhiều trong chuối, trái cam, trái bơ, khoai tây,
hạt đậu...
Magnesium làm hạ huyết áp bằng cách làm giãn mở mạch máu, giảm lực cản động
mạch. Mg có nhiều trong các rau có lá xanh, các loại hạt, thịt, cá, trứng...
Calci làm giảm cao huyết áp gây ra do ăn nhiều muối natri. Calci có nhiều
trong rau lá xanh, sữa, phomát, sữa chua, cá hộp sardine, salmon...
6. Rau, Trái cây.
Thực phẩm thực vật cũng làm giảm cao huyết áp, đó là nhờ chất xơ trong
trái cây và các chất chống oxy hóa như sinh tố C.
Các nhà dinh dưỡng đã đề nghị
dùng nhiều loại rau, trái cây, các loại hạt khác nhau. Tỏi, rau cần tây, mướp đắng,
đã được dân gian dùng từ nhiều ngàn năm
để chữa cao huyết áp vì tính cách lợi tiểu của chúng.
Ngoài ra, để kiểm soát huyết áp, người bệnh cũng cần có một chương trình
vận động cơ thể đều đặn, vừa sức mình. Người ít vận động dễ bị cao huyết áp hơn
người vận động tới 30%. Sự vận động cơ thể đều đặn có thể làm hạ huyết áp tâm
trương và tâm thu từ 6-7 mmHg.
Kết Luận
Mắc bệnh huyết áp cao mà không điều trị thì tuổi thọ chỉ còn khoảng vài
chục năm kể từ khi triệu chứng xuất hiện.
Khi đã có biến chứng mà không điều trị thì
sống tối đa không quá dăm bẩy năm. Còn nếu điều trị nghiêm túc thì tuổi thọ sẽ kéo dài hơn.
Vì thế, sự lựa chọn là ở trong tầm tay của mọi người. Và những hiểu biết
về dinh dưỡng góp phần đáng kể trong việc giảm nhẹ nguy cơ mắc bệnh cũng như
làm chậm quá trình tiến triển khi đã mắc bệnh.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
www.bsnguyenyduc.com
Giới thiệu: Tuyển tập Videos Sống Vui Sống Khoẻ do Bác sĩ Nguyễn Ý Đức thực hiện
Vài hàng giới thiệu : Xin trân trọng giới thiệu tuyển tập Videos "Sống
Vui Sống Khoẻ" của BS Nguyễn Ý Đức. Tuyển tập này là những bài nói chuyện
hữu ích về y tế, dinh dưỡng và sức khoẻ của BS Nguyễn Ý Đức trên các đài truyền
hình được đưa lên Internet. Cùng với bộ sách "Câu Chuyện Thầy Lang"
và những ấn phẩm đã được xuất bản, những bài viết trên Internet, tuyển tập
Videos "Sống Vui Sống Khoẻ" này sẽ cung cấp nhiều thông tin hữu ích,
đóng góp vào việc cải thiện vấn đề sức khỏe cho cộng đồng người Việt Nam khắp
nơi.