Trung
tâm Hành hương
Thánh Matthêu Gẫm
Thánh Matthêu Gẫm
VRNs (10.11.2012) – Sài Gòn - Chúng ta biết hoặc nghe nói
về các Trung tâm Hành hương của các Giáo phận khác như La Vang, Tà-pao, Giang
Sơn, Măng Đen, Bãi Dâu,… nhưng chưa hề nghe nói đến Trung tâm Hành hương của
TGP Saigon.
Chắc hẳn từ hôm nay, khi đọc bài này, quý vị sẽ vui mừng vì TGP
Saigon đã chính thức có Trung tâm Hành hương Thánh Matthêu Lê Văn Gẫm đặt tại
Gx Thánh Gẫm, giáo hạt Thủ Thiêm, tọa lạc tại Đường 16 (tiếp giáp đường Nguyễn
Văn Tăng), ấp Gò Công, P. Long Thạnh Mỹ, Q.9, TPHCM.TGP SAIGON (Việt Nam)
Khác với các giáo phận thuộc Giáo hội tại Việt Nam, Trung tâm
Hành hương của các giáo phận đều là Trung tâm Hành hương Thánh Mẫu, Trung tâm
Hành hương của TGP là Trung tâm Hành hương dâng kính một Thánh Tử Đạo Việt Nam.
Thánh Matthêu Lê Văn Gẫm là bổn mạng của giới buôn bán và kinh doanh.
Để biết thêm chi tiết, quý vị có thể liên lạc qua điện thư:
GiaoXuThanhGam@gmail.com, đặc biệt chúng ta đang sống trong Năm Đức Tin, Gx
Thánh Gẫm là một trong những điểm hành hương để lãnh nhận Ơn Toàn Xá, cụ thể là
dịp lễ kính Các Thánh Tử Đạo Việt Nam sắp tới, ngày 24-11-2012. Chương trình
kéo dài từ 7 giờ tới 16 giờ 30.
Đặc biệt chiều ngày 24-11-2012 có suy niệm Chuỗi Mân Côi và lần
Chuỗi Lòng Chúa Thương Xót (LCTX), tiếp theo là Thánh lễ kính LCTX, sau đó là
chầu Thánh Thể và bế mạc.
Quản xứ Thánh Gẫm hiện nay là linh mục Vincent Phạm Trung Nghĩa,
vừa nhận “bài sai” được gần 2 tháng.
Ngược dòng lịch sử
ĐGM Nicôla Huỳnh Văn Nghi, khi làm giám quản TGP Saigon, đã kiến
nghị thành lập Trung tâm Hành hương Thánh Gẫm, nhưng vì nhiều lý do nên chưa được
hình thành. Mãi đến ngày 14-11-2006, ĐHY G.B. Phạm Minh Mẫn mới có thể đặt viên
đá đầu tiên xây dựng Nhà Hành Hương. Và ngày 10-5-2012, cũng chính ĐHY G.B. Phạm
Minh Mẫn đã khánh thành Nhà Hành Hương. Nghĩa là TGP Saigon đã chính thức có
Trung tâm Hành hương Thánh Matthêu Lê Văn Gẫm.
Được biết, Gx Thánh Gẫm là giáo xứ thứ ba được thành lập tại
giáo phận Saigon. Tại Nhà thờ Thánh Gẫm hiện vẫn đặt bức tượng Thánh Gẫm đã có
từ khi ngài chưa được tôn phong bậc đáng kính, tức là đã có hơn 100 năm. Đã có
nhiều người được ơn nhờ sự can thiệp của Thánh Gẫm, bằng chứng minh nhiên là những
bảng tạ ơn xếp lớp.
Gx Thánh Gẫm có “cái lạ” là giáo dân sùng kính Đức Mẹ với tước
hiệu “Đức Mẹ Cứu Kẻ Liệt Kẻ Khốn”, có lẽ chưa có giáo xứ nào kính Đức Mẹ với tước
hiệu “khổ sở” như vậy. Phải chăng đó là “dấu hiệu” cho thấy dân vùng Gò Công
nghèo khổ? Trong nhà thờ luôn thấy có thùng từ thiện ghi: “Xin giúp những người
nghèo khổ và cơ nhỡ”. Đó là điều bác ái mà Đức Giêsu rất quan tâm và khuyến
khích.
Dân vùng Gò Công, cũng như giáo dân xứ Thánh Gẫm, đa số là dân
nghèo nhưng hiền hòa và chân chất. Tuy nhiên, Gò Công lại là một vùng đất “quý
tộc” mang dấu ấn lịch sử, vì đó là quê hương của Nam Phương hoàng hậu (*), phu
nhân của cựu hoàng Bảo Đại. Thời đó, người ta có câu: “Xứ Gò Công là cái rốn
thiên hạ”, đơn giản là vì nước mặn không bao giờ lên tới, mà nước lụt cũng chẳng
bao giờ xuống tới, dù năm Thìn (1951), Biên Hòa và Tân Vạn lụt lớn.
Đôi dòng tiểu sử chứng nhân đức tin
Matthêu Lê Văn Gẫm sinh năm 1813 tại họ đạo Tắt, thuộc làng Long
Đại, Gò Công, Biên Hòa xưa. Cha là ông Phaolô Lê Văn Lại, mẹ là bà Maria Nguyễn
Thị Nhiệm. Thánh Gẫm là con đầu lòng, các em là ông Tôma Lê Văn Trong, Phaolô
Lê Văn Bằng, Antôn Lê Văn Ban, Phêrô Lê Văn Tính, và Anê Lê Thị Nguyện. Hiện
nay còn mộ phần của song thân Thánh Gẫm tại Gò Công, và các con cháu đời thứ
tám của Thánh Gẫm hiện vẫn sống tại Gx Thánh Gẫm.
Năm 15 tuổi, cậu Gẫm xin phép cha mẹ gia nhập chủng viện Lái
Thiêu để tu học làm linh mục. Nhưng chỉ một tháng sau, song thân đã đến xin cậu
về, với lý do cậu Gẫm là anh cả của đàn em nhỏ dại, cậu đã vâng lời cha mẹ về
phụ giúp gia đình bằng cách lao động kiếm sống. Ý Chúa đã hướng dẫn cậu Gẫm
theo lối khác. Khoảng 20 tuổi, chàng thanh niên vạm vỡ ấy kết hôn với một thiếu
nữ thuộc họ Thành, làng Long Điền, Bà Rịa (nay thuộc huyện Châu Thành, Bà Rịa –
Vũng Tàu). Hai vợ chồng sống với nhau rất êm ấm thuận hòa và sinh dạ được bốn
người con.
Nghề thương mại thường phải xa nhà, có lần chàng Gẫm đã sa ngã,
theo đuổi một phụ nữ khác. Nhưng khi nghĩ lại, chàng cương quyết từ bỏ mối tình
ngang trái. Để bù lại, chàng yêu thương vợ hơn, luôn chú tâm vào việc giáo dục
con cái, nhất là về đời sống đạo đức. Trong bốn người con, người con trưởng và
con út qua đời vì bệnh, người con thứ hai ra cản việc đốt nhà thờ Cầu Ngang nên
bị giết, còn người thứ ba bị bắt vì đạo và chết thiêu trong khám đường cùng với
nhiều người khác tại Bà Rịa ngày 7-1-1862. Hai người con này sẵn sàng chết vì đức
tin, quả là bằng chứng rõ rệt về đường lối giáo dục đức tin của Thánh Gẫm.
Năm 1844, theo yêu cầu của ĐGM Cuénot (Thể), ĐGH Grêgôriô XVI
chia giáo phận Đàng Trong thành hai giáo phận: Giáo phận Đông gồm các tỉnh miền
Trung, và giáo phận Tây gồm các tỉnh Miền Nam và Campuchia. Giáo phận Tây được
giao cho ĐGM Lefèbvre (Nghĩa), khi đó đã bị trục xuất và đang ở Singapore. Phải
đưa ĐGM Lefèbvre về giáo phận, đó là điều mong ước của toàn thể tín hữu và hàng
giáo sĩ ở miền Nam Việt Nam. Thánh Matthêu Gẫm đã đảm nhiệm việc này, dù biết
trước có thể nguy hiểm đến tính mạng. Quả thật, ngài đã bị bắt.
Năm 1846, vì nhu cầu của giáo phận, ông nhận lời với LM Lợi sang
Singapore đón Đức cha Đaminh Lefèbvre (Nghĩa), cha Duclos (Lộ) và ba chủng sinh
về Saigon. Như có linh cảm chuyến này khó thoát nên ông đến từ giã cha mẹ đôi
bên, dặn dò vợ con kỹ càng về ước vọng của mình rồi lên đường. Chuyến đi được
êm xuôi. Ngày 23-5, thuyền nhổ neo quay về thì gặp bão tố, và mất thêm bốn ngày
trốn chạy một tàu cướp biển, nên ông trễ hẹn. Ngày 6-6, ông Gẫm mới vào đến cửa
Cần Giờ, ông trùm Huy (họ Chợ Quán) đã chờ ở đó sáu ngày để chuyển người mà
không gặp, nên đã quay về nhà.
Biết mình là đối tượng bị theo dõi, ông Gẫm đã cẩn thận neo thuyền
chờ thêm hai ngày, đến khi không thấy ai ra đón, ông mới quyết định đánh liều
đi sâu vào Saigon. Vừa thoát qua một đồn canh, ông gặp một chiếc thuyền tuần tiễu,
ông nhanh trí hối lộ cho họ 10 nén bạc để thoát thân. Năm người lính trên thuyền
này, sau một hồi tranh luận, sợ chuyện bị bại lộ, nên quay thuyền lại và rượt
theo để trả tiền rồi bắt thuyền ông. Ông Gẫm kêu gọi các anh em trên thuyền hợp
lực, và định chống trả, nhưng Đức cha Nghĩa ngăn cản, vì cho rằng trái với tinh
thân nhân hậu của Kitô giáo.
Sáng 8-6-1846, với sự yểm trợ của một số lính trên thuyền khác mới
tới, quân lính triều đình áp tải thuyền ông Gẫm về Bến Nghé. GM Nghĩa và LM Lợi
bị giam ở Công Quán. LM Lợi qua đời trong tù ngày 17-7-1846, còn GM Nghĩa bị giải
ra kinh đô Phú Xuân. Tại đây, vua Thiệu Trị lên án xử trảm, sau đổi thành án trục
xuất về Singapore, sau ngài lại tìm cách vào Việt Nam. Ông Matthêu Gẫm tự nhận
là người chủ mưu nên bị biệt giam ở Saigon.
Vài ngày sau, các quan đưa ông ra tòa lấy khẩu cung và kêu gọi bỏ
đạo. Dù bị đòn đánh đau đớn, ông Gẫm vẫn hiên ngang chịu đựng, không khai bất kỳ
ai, cũng không chịu bước qua Thánh Giá. Trước tòa, ông khai tên là Lê Văn Bửu,
còn bản án lại ghi tên Lê Văn Bối. Sau 20 ngày, các quan làm án gửi về kinh đô
xin xử chém, nhưng nhà vua chần chừ đến năm sau mới quyết định.
Trong thời gian chờ vua phê án, ông Gẫm phải mang gông xiềng nặng
nề, nhưng lúc nào cũng giữ được bình tĩnh và vui vẻ. Ông hùng hồn nói: “Tôi có
ăn trộm ăn cướp gì đâu mà sợ, mà buồn. Được chết vì đạo là điều tốt lắm”. LM
Thán ba lần cải trang vào thămm giải tội và trao Mình Thánh cho ông Gẫm. LM
Phan Văn Minh (tử đạo ngày 3-7-1853) cũng từng vào thăm và khích lệ. Các tín hữu
Chợ Quán, Thị Nghè, An Nhơn và họ Lăng (Chí Hòa) cũng rủ nhau đến thăm viếng
người anh hùng của giáo phận. Thân phụ ông Gẫm và người em, ông đội Phaolô Bằng,
vì liên hệ gia đình cũng bị bắt giam tại Biên Hòa. Thân mẫu ông và các em khác
phải trốn tránh quanh quẩn vùng Thủ Đức, nhưng vẫn vào ngục thăm ông được vài lần.
Sau bảy tháng ông Gẫm bị giam, bản án được vua Thiệu Trị châu
phê, nhưng vì trùng vào dịp cuối năm, vua ra lệnh dời qua tết mới thi hành. Sau
tết, một vài viên quan ở trấn Gia Định có cảm tình với người thương gia hiền
lành, viện cớ chính vị giám mục cũng không bị xử tử, làm đơn xin vua giảm án của
ông Gẫm thành án lưu đày chung thân. Nhưng tháng 3-1847, khi quân đội triều
đình giao tranh và thua quân Pháp ở Đà Nẵng, nhà vua quyết định không ân xá gì
nữa.
Ngày 11-5-1847, ông Lê Văn Gẫm được đưa đến pháp trường Da Còm
(tên một cây đa tróc gốc cằn cỗi ở đó, nay là Gx Chợ Đũi, khi đó còn thuộc Chợ
Quán), các tín hữu và lương dân hiện diện rất đông. Ba người em của vị anh hùng
đức tin là Tôma Trọng, Phaolô Bằng và Anê Nguyện, cũng có mặt trong cuộc xử tử
anh mình. Ông đội Bằng và ông Trùm Phước phải xô đẩy đám đông để đưa LM Thán đến
gần giải tội lần cuối cho anh mình. Ông đội cũng tặng đao phủ ba quan tiền đề
anh ta chém thật gọn, giúp anh mình đỡ đau đớn.
Thế nhưng, khi nghe tiếng chiêng trống và thấy thái độ thương tiếc
của nhiều người tham dự, viên đao phủ không giữ được bình tĩnh phải chém đến ba
nhát, đầu vị tử đạo mới lìa khỏi cổ. Các em ông Gẫm và các tín hữu ùa vào, ráp
đầu vị chứng nhân với thân mình, khâu lại, thay áo trắng, lấy khăn xanh quấn
quanh cổ ngài, rồi đặt lên võng khiêng về an táng tại họ Chợ Quán.
Năm 1870, bà Nhiệm (thân mẫu vị tử đạo) thuật lại ở tòa điều tra
phong thánh: “Hai vợ chồng chúng tôi nghe con chết thì chẳng còn thảm thiết gì,
một vui lòng mà rằng: chết vậy đặng làm thánh”.
Chứng nhân đức tin Matthêu Lê Văn Gẫm được ÐGH Piô IX tôn phong
Bậc đáng kính ngày 27-9-1857 (sau 10 năm tử đạo), được ÐGH Lêô XIII tôn phong
Chân phước ngày 27-5-1900, và được ÐGH Gioan Phaolô II tôn phong Thánh Tử Đạo
Việt Nam (cùng 117 vị khác) ngày 19-6-1988. Lễ nhớ Thánh Gẫm là ngày 11-5.
Tấm gương sáng ngời của Thánh Gẫm sẽ muôn đời sống mãi trong
lòng các tín hữu Việt Nam một lòng yêu mến Thiên Chúa và Giáo hội Công giáo.
Vĩ ngôn
Trung tâm Hành hương Thánh Matthêu Lê Văn Gẫm của TGP Saigon được
chính thức thành lập vào Năm Đức Tin này thực sự đầy ý nghĩa, vì đây là Trung
tâm Hành hương dâng kính một trong 118 Nhân Chứng Đức Tin của Giáo hội Việt
Nam.
Lạy Thiên Chúa, xin cho mọi điều nên trọn để vinh danh Chúa và cứu
các linh hồn. Chúng con cầu xin nhân Danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Thiên Chúa cứu độ
của chúng con. Amen.
TRẦM THIÊN THU